siyosiy elita
nima va u siyosiy yetakchilikning de
mokratik prinsiplar asosida shakllanishida qanday ahamiyat kasb
etadi?
188
«Elita»
atamasi fransuz tilidan olingan bo‘lib,
«saralangan,
saylangan»
degan m a’noni bildiradi. Siyosiy elita esa alohida
ijtimoiy sifatlaiga, siyosiy ta ’sir etishning muayyan darajasiga
ega bo£lgan va u yoki bu davlatning hokimiyat institutlari uchun
rahbar kadrlaming asosiy manbayi hisoblangan katta ijtimoiy
guruhlarga mansublikni anglatadi. Siyosat subyektlari orasida
muhim o ‘rinni egallovchi siyosiy elitalar tarkibiga oliy rahbar
kadrlar, boshqaruvchilar, katta obro'ga ega bolgan g‘oyaviy ish
bilan shug‘ullanuvchilar, shuningdek, iqtisodiy va m a’muriy
d o ira la r, o m m av iy a x b o ro t v o s ita la ri, t a ’lim -ta rb iy a
muassasalarining ko‘zga ko‘ringan vakillari kiradi.
Siyosiy elitalar doimo o ‘zgarib boradi. Ularning taraqqiyoti-
da aristokratik va demokratik yo'nalishlar qayd etiladi. Aris-
tokratik yo‘nalishning ustunlik qilishi siyosiy elitaning «yopiqli-
giga va kristallashuviga», ya’ni sifat jihatdan o'zgarib, tur-
g'unlashuviga olib keladi. Odatda, hukmron elita o‘z imtiyozla-
ri va ijtimoiy mavqelarini meros tariqasida o ‘zining noelitar av-
lodlariga berishga harakat qiladi. Natijada, elita tarkibi sifat
jihatdan buzilib, jamiyatda hukmronlik uchun intiluvchi yangi
ijtimoiy kuchlar — kontrelita guruhlarining kurashi faollashuvi
ro‘y beradi. Hukmronlik va imtiyozli mavqeni egallash uchun
yuksak psixologik va ijtimoiy sifatlarga ega bo‘lgan ko‘pgina
kishilar intiladilar. Lekin hech kim o ‘z .mavqeyi va lavozimini
ko‘ngilli ravishda bo ‘shatib bermaydi, shuning uchun elitalar
orasida ochiq va yashirin holda hukmronlik uchun kurash bori
shi tabiiydir.
Demokratik yo‘nalishdagi taraqqiyotda siyosiy elitalar qat-
lamlarining yetakchilikka oid qobiliyatlari odamlar hisobiga
yangilanib boradi. Bu esa siyosiy elitaning degenaratsiya jara-
yonlarini oldini oladi va uning jamiyatni boshqarishdagi sama
radorligini ta’minlaydi.
Hozirgi davrda demokratik jamiyatlar uchun dolzarb vazifa-
lardan biri elitar guruhlarga qarshi kurash emas, balki jamiyat
uchun foydali siyosiy elitalar guruhini shakllantirish, unda
ijtimoiy vakolatlilik yangilanib turishining yuqori sifatini
ta ’minlash, oligarxiyalashuvi, xalqdan begonalashuvi va yopiq
hukmron, imtiyozli tabaqaga aylanishining oldini olishdir.
189
Siyosiy yetakchilarni tanlashning demokratik prinsipi ikki
xil usul bilan amalga oshirilishi mumkin:
1.
Download Do'stlaringiz bilan baham: |