ᖴᖇᗩᑎsiyᗩ ᗷOᒪᗩᒪᗩᖇ ᗩᗪᗩᗷiyoti ᐯᗩ ᑌᑎIᑎg sᕼᗩKIᒪᒪᗩᑎISᕼ TᗩᗰoyiᒪᒪᗩᖇI

ᖴᖇᗩᑎSIYᗩ ᗷOᒪᗩᒪᗩᖇ ᗩᗪᗩᗷIYOTI ᐯᗩ ᑌᑎIᑎG SᕼᗩKIᒪᒪᗩᑎISᕼ TᗩᗰOYIᒪᒪᗩᖇI

Adabiyot turli davrlarda jamiyat rivojlanishi taʼsirida doimiy oʻzgarish va yangilanishda boʻlgan. Shu bois vaqt oʻtgani sari uning mohiyat va mazmuni doim kengayib, shakllanishda davom etadi. Buni fransuz adabiyoti misolida ham koʻrish mumkin. Zero, koʻplab adabiy janrlar, uslub va yangiliklar ilk bor fransuz adabiyotida paydo boʻlgan.

• Adabiyot turli davrlarda jamiyat rivojlanishi taʼsirida doimiy oʻzgarish va yangilanishda boʻlgan. Shu bois vaqt oʻtgani sari uning mohiyat va mazmuni doim kengayib, shakllanishda davom etadi. Buni fransuz adabiyoti misolida ham koʻrish mumkin. Zero, koʻplab adabiy janrlar, uslub va yangiliklar ilk bor fransuz adabiyotida paydo boʻlgan.
• Uning tarixiga nazar solsak, dastlab fransuz tilida diniy mavzularda bir-biridan taʼsirli adabiy asarlar yaratilganiga guvoh boʻlamiz. X-XI asrlardan boshlab fransuz adabiyoti tarixida nodir epik afsonalar paydo boʻla boshladi. Buni oʻsha kezlarda odamlarning oʻz qahramonlari haqida dostonlar eshitishni xush koʻrishi bilan izohlash mumkin. Bunga “Roland haqida qoʻshiq” eposi misoldir.

XV asrdan keyin Fransuz jamiyatida yuz bergan ijobiy oʻzgarishlar adabiyotga ham oʻz taʼsirini koʻrsatdi. Nasrda nafis asarlar yaratilgan boʻlsa, nazmda ham basma-bas goʻzal sheʼrlar bitildi. Sheʼrlarda gumanizm gʻoyalari, vatanparvarlik, sadoqat va vafo tuygʻulari vasf etila boshlandi.

• XV asrdan keyin Fransuz jamiyatida yuz bergan ijobiy oʻzgarishlar adabiyotga ham oʻz taʼsirini koʻrsatdi. Nasrda nafis asarlar yaratilgan boʻlsa, nazmda ham basma-bas goʻzal sheʼrlar bitildi. Sheʼrlarda gumanizm gʻoyalari, vatanparvarlik, sadoqat va vafo tuygʻulari vasf etila boshlandi.

XVIII asr oʻrtalarida Fransiyada adabiyot yanada yuqori pardalarda oʻzini namoyon eta boshladi. Buyuk Fransuz inqilobi davrida yozuvchilar bilan bir qatorda publitsistlar ham jamiyat azolarini oʻz gʻoyalari atrofida birlashishga undadi. Bunda Bomarshening “Figaroning uylanishi” pyesasi, Lillning “Marseleza qoʻshigʻi” asarlari, Maratning “Iblisning hamyoni”, Robespyerning “Tun ogʻushida uygʻonolmayotgan olomon” maqolalari alohida oʻrin tutadi. Pote “Parij kommunasi”, Emil Zolya “Or” dostonlarida, Mopassan novellalarida jamiyatdagi biqiq hayot, nohaqliklar tanqid ostiga olinadi. Bu davrga kelib butun Yevropa maʼnaviy hayoti va madaniyatiga keskin taʼsir qilgan Balzak, Shaplen, Dekart kabi yetuk adiblar yetishib chiqdi.

• XVIII asr oʻrtalarida Fransiyada adabiyot yanada yuqori pardalarda oʻzini namoyon eta boshladi. Buyuk Fransuz inqilobi davrida yozuvchilar bilan bir qatorda publitsistlar ham jamiyat azolarini oʻz gʻoyalari atrofida birlashishga undadi. Bunda Bomarshening “Figaroning uylanishi” pyesasi, Lillning “Marseleza qoʻshigʻi” asarlari, Maratning “Iblisning hamyoni”, Robespyerning “Tun ogʻushida uygʻonolmayotgan olomon” maqolalari alohida oʻrin tutadi. Pote “Parij kommunasi”, Emil Zolya “Or” dostonlarida, Mopassan novellalarida jamiyatdagi biqiq hayot, nohaqliklar tanqid ostiga olinadi. Bu davrga kelib butun Yevropa maʼnaviy hayoti va madaniyatiga keskin taʼsir qilgan Balzak, Shaplen, Dekart kabi yetuk adiblar yetishib chiqdi.

Fransuz maʼrifat olami XIX asrda badiiy tarzda yangi koʻrinishda namoyon boʻldi. XX asr boshlarida Anri Barbyus tashabbusi bilan “Klarte” Xalqaro yozuvchilar tashkiloti tuzilgan edi. Uning aʼzolari doim haqiqatni yozishga, hech qachon maqtov va yolgʻon bitmaslikka ahd qiladi. Shu tariqa Fransiya ijtimoiy hayotida, dunyo voqeligida roʻy berayotgan oʻzgarishlar uning aʼzolari qalamida yuksak insonparvarlik va axloqiy nuqtai nazardan aks etdi.

• Fransuz maʼrifat olami XIX asrda badiiy tarzda yangi koʻrinishda namoyon boʻldi. XX asr boshlarida Anri Barbyus tashabbusi bilan “Klarte” Xalqaro yozuvchilar tashkiloti tuzilgan edi. Uning aʼzolari doim haqiqatni yozishga, hech qachon maqtov va yolgʻon bitmaslikka ahd qiladi. Shu tariqa Fransiya ijtimoiy hayotida, dunyo voqeligida roʻy berayotgan oʻzgarishlar uning aʼzolari qalamida yuksak insonparvarlik va axloqiy nuqtai nazardan aks etdi.
• Fransuz adabiyotining yorqin vakillari sifatida Balzak, Shaplen, Dekart, Moler, Voklen, Deport, Marivo, Russo, Kazot, Beranje, Barbyus, Alen, Dyuma, Stendal, Kamyu, Sartr, Mishel Turnye, Monteskye, Sharl Perro, Volter singari mingga yaqin ijodkorni sanash mumkin. Ulardan koʻpchiligining asarlari oʻzbek kitobxoniga yaxshi tanish.

Bugun Fransiya Yozuvchilar tashkiloti bilan Oʻzbekiston Yozuvchilar uyushmasi bu kabi asarlarni toʻliq va qayta tarjima qilish borasida hamkorlikni yoʻlga qoʻygan. Bu oʻziga xos boy tarix va anʼanalarga ega boʻlgan ikki xalq, ikki millat maʼnaviy xazinasini boyitish imkonini beradi.

• Bugun Fransiya Yozuvchilar tashkiloti bilan Oʻzbekiston Yozuvchilar uyushmasi bu kabi asarlarni toʻliq va qayta tarjima qilish borasida hamkorlikni yoʻlga qoʻygan. Bu oʻziga xos boy tarix va anʼanalarga ega boʻlgan ikki xalq, ikki millat maʼnaviy xazinasini boyitish imkonini beradi.