Sitologiya va

45­ §. Embrion rivojlanishiga tashqi muhitning ta’siri
Tashqi muhit omillarining ta’siri homila davrida ham, undan 
keyingi davrida ham kuzatiladi. Ayniqsa, embrion tashqi muhit 
omillarining o‘zgarishiga juda ta’sirchan bo‘ladi.
47­ rasm.
Kapalakning to‘la o‘zgarish bilan 
rivojlanish (metamorfoz) bos-
qichlari:

Tuxumdan qurtning chiqishi, 
g‘umbak hosil qilishi, g‘umbakdan kapalakning 
chiqishi.

---

123
oRGANIZMLARNING INDIVIDuAL RIVoJLANIShI - oNToGeNeZ
V Bo‘LIM
odam homilasining rivojlanishiga zarar ko‘rsatuvchi omillar-
ga alkogol, tamaki tarkibidagi nikotin, giyohvand moddalar kiradi. 
Bu moddalar insonning faqat sog‘ligiga zarar yetkazibgina qol-
masdan, balki jinsiy hujayralarning xromosomalari, genlarida mu-
tatsiyalarga sabab bo‘lishi ham mumkin. Bunday o‘zgargan hujay-
ralarning otalanishi natijasida hosil bo‘lgan homilaning yashash 
qobiliyati susayadi, noto‘g‘ri rivojlanadi va har xil mayib-majruh 
bolalar tug‘iladi.
homilador ona tomonidan iste’mol qilingan hatto juda oz miq-
dordagi alkogol, nikotin, giyohvand moddalar homilaning jismoniy 
va ruhiy rivojlanishiga salbiy ta’sir ko‘rsatib, zaif va kasal bolalar 
tug‘ilishiga sabab bo‘lishi mumkin. Postembrional davrda ham or-
ganizmning rivojlanishiga abiotik omillar harorat, yorug‘lik, namlik, 
kislorod, har xil kimyoviy birikmalar katta ta’sir ko‘rsatib, rivojla-
nishini jadallashtirishi yoki susaytirishi mumkin.
hozirgi vaqtda bundan 50–100 yillar ilgariga nisbatan bolalar 
va o‘smirlarning jismoniy funksiyalarining rivojlanishi ancha jadal-
lash ga n ligi kuzatilmoqda. Bu hodisani
 akseleratsiya 
(lotincha – 
jadallashish so‘zidan olingan) deyiladi.
Gomeostaz.
Tashqi muhit omillari ta’sirining o‘zgarishiga qa-
ramay tirik organizmlarning o‘z tuzilishi va ichki muhitining doimiy-
ligini o‘zgartirmasdan saqlay olish xususiyati