Sitologiya va

Oqsil biosintezi sxemasi.
24­ rasm.
DNk
(nukleotidlar 
ketma-
ketligi)
Yadro
i-RNk
SIToPLAZMA
TRANSkRIPSIYA
RNk
Aminokislotalar
TRANSLYATSIYA
PoLIPePTID 
ZANJIR
(genotip 
aniqlaydi)
eNeRGIYA
RIBoSoMA
Informatsion
RNk
TC
T TACTTAA
C
A
u
u
C
u
AGA
AT G
A
A
u
C
A
u
u
C
u
u
G
C
u
G
C
G
u
A
A
A
u
C
A
u
u
C
u
u
G
C
u
G
C
G
u
A
Met
Arg
Arg
Ser
Tir
Met
Arg
Arg
Ser
Tir
Tir
Ser
Arg
Glu
Transport
-
Met

---

91
MoDDALAR ALMAShINuVI – MeTABoLIZM
IV Bo‘LIM
ning birikishidan hosil bo‘lgan triplet kod yordamida ifodalanadi. De-
mak, bitta aminokislota 2 va undan ortiq kod yordamida ifodalana-
di. kodlarning umumiy soni 64 (4
3 
= 4 x 4 x 4) taga teng. Shundan
3 ta kod oqsil sintezining boshlanishi va tugallanishini bildiradi uAA, 
uAG, uGA, ular
 terminator tripletlar
deb ataladi.
20 ta aminokislotani ifodalash uchun 61 ta tripletli koddan foy-
dalaniladi. Albatta, hosil bo‘ladigan kombinatsiyalar soni 64(4
3
) 
kodlanadigan aminokislotalar sonidan ancha ko‘p, lekin ma’lum 
bo‘ldiki, 20 ta aminokislotadan 18 tasi bittadan ortiq 2, 3, 4 va 6 
kodon bilan kodlana oladi.
Genetik kod barcha tirik organizmlar uchun universal hisobla-
nadi. Demak, u mikroorganizmlardan odamgacha bir xildir. 
Oqsil sintezi. 
oqsil biosintezi
 
transkripsiya va translya-
tsiya bosqichlaridan iborat. Tanskripsiya bosqichi yadroda amal-
ga osha di. Bunda DNk molekulasining bir zanjiri qismiga kom-
plementar i-RNk sintezlanadi. Informatsion ribonuklein kislotasi
tripletlarida oqsil tuzilishi haqida axborot yozilgan bo‘ladi.
Translyatsiya jarayoni ribosomalarda kechadi. oqsilning bir-
lamchi strukturasi to‘g‘risidagi i-RNk da nukleotidlar ketma-ket-
ligi ko‘rinishida yozilgan axborotni aminokislotalar ketma-ketligi 
ko‘rinishida namoyon bo‘lishiga