Sitologiya va

Energetik almashinuv (katabolizm).
hujayrada boradigan 
parchalanish jarayonini dissimilyatsiya, katabolizm deb ham ata-
ladi. Bu jarayonida moddalarning parchalanishi, ya’ni oqsillarni 
amino kislotalarga, kraxmal glukozaga, yog‘lar yog‘ kislotasi va 
glitseringacha parchalanadi. Dissimilyatsiya jarayonida energiya 

---

79
MoDDALAR ALMAShINuVI – MeTABoLIZM
IV Bo‘LIM
ajraladi. Bu reaksiyalarning biologik ahamiyati shundaki, ular hu-
jayrani energiya bilan ta’minlaydi. har qanday harakat, plastik al-
mashinuv jarayoni energiya sarfi bilan amalga oshadi. 
Parchalanish reaksiyalarining yig‘indisi hujayrada 
energiya
almashinuvi
yoki 
dissimilyatsiya
deyiladi. Dissimilyatsiya assi-
mil yatsiyaga qarama-qarshi lekin o‘zaro chambarchas bog‘liq 
bo‘lgan jarayonlardir. Chunki har qanday assimilyatsiya reaksiya-
lari uchun energiya sarflanishi kerak, bu energiya esa dissimilya-
tsiya reak siyalari natijasida hosil bo‘ladi.
Plastik va energetik almashinuv sababli hujayra hayoti 
saqlanib boradi, uning o‘sishi, rivojlanishi va vazifalarini amalga 
oshishi yuzaga chiqadi. Tirik hujayra ochiq sistemadir, chunki hu-
jayra bilan atrof-muhit o‘rtasida moddalar bilan energiya tinmay 
almashinib turadi.
1. Metobolizm deganda nimani tushunasiz?
2. Moddalar almashinuvini qanday xillarga ajratish mumkin?
3. Plastik almashinuv haqida ma’lumot bering.
4. energetik almashinuv haqida gapirib bering.
31­ §. Energiya almashinuvi
energiya almashinuvi (dissimilyatsiya) jarayonida tirik orga-
nizmlarda moddalarning parchalanishi ro‘y beradi. Bu assimilya-
tsiyaning teskarisidir. Yuqori molekulali birikmalarning parchala-
nishi energiya ajralishi bilan boradi. Shuning uchun energiya al-
mashinuvi jarayoni