Sirtqi bo`lim talabalari uchun “Umumiy psixologiya” fanidan oraliq nazorati ishi topshiriqlari 20-variant

Sirtqi bo`lim talabalari uchun “Umumiy psixologiya” fanidan
oraliq nazorati ishi topshiriqlari
20-variant

1. 
   topshiruq: Quyidagi savollarga javob bering:
   

1. 
   Tafakkur operatsiyalari.
   

Tafakkur operatsiyalari. Bundan tashqari, psixologiya bizdagi fikrlash jarayonini ta’minlovchi alohida operatsiyalarni ham o‘rganadi. Bular:

• Analiz;
  

• Sintez;
  

• Mavhumlashtirish;

  
  

• Taqqoslash;

  
  

• Umumlashtirish.

  
  

Fikrlash operatsiyalariga analiz (fikran narsa va hodisalarga taalluqli sifat va xususiyatlarni alohida qilib ajratish, tahlil qilish), sintez (analiz jarayonida ajratilgan qismlarni yana fikran birlashtirish, qo‘shish), mavhumlashtirish (alohida biror xususiyatni ajratib, boshqalaridan fikrni chalg‘itish, ayrim xossani mavhumlashtirish), taqqoslash (predmetlar va ularga xos bo‘lgan xususiyatlarni fikran bir - biriga solishtirish, umumiy va farq qiluvchi jihatlarini topish), umumlashtirish (umumiy va muhim sifatlariga ko‘ra predmetlarni guruhlashtirish, umumiylashtirish) kabilar kiradi.

Muammoni nazariy jixatdan xal qilish uchun ilgari so‘ralgan gipoteza adekvat emasligi, noto‘g‘ri ekanligi aniqlansa, u fikr yuritish ob’ektidan sikib chikariladi va yangi farazlar, uylar taxmin qilinadi yoki uylab topiladi.
Muammo va masalani xal qilish, yechish, olingan natijalarni to‘g‘riligiga kanoat hosil qilish uchun yechuvchi, uni tekshirish bilan tafakkur harakatlarini yakunlaydi. Ijodiy tafakkurning navbatdagi tarkibiy qismlari quydagicha aks ettiriladi: qo‘yiladigan savollarga javob berish, masalani yechishga yordam beradigan yullar, usullar, vositalar, qoidalar va ko‘nikmalarni qidirish, ularni tanlash hamda mazkur faoliyatda ularni tadbiq qilish va boshqalar. ⁹
Ijodiy tafakkur turi o‘zining samaradorligi va dolzarbligi, universalligi bilan boshqa fikr yuritish jarayonlaridan farq qiladi, yangi-yangi muammolarni uylab chikish jarayoni bo‘lib, insonning bilish faoliyatida yetakchi rol o‘ynaydi.
Ijodiy tafakkur turi o‘zining samaradorligi va dolzarbligi, universalligi bilan boshqa fikr yuritish jarayonlaridan farq qiladi, yangi-yangi muammolarni uylab chikish jarayoni bo‘lib, insonning bilish faoliyatida yetakchi rol o‘ynaydi. ¹⁰

Psixologiya fanida tafakkurni realistik va autistik turlarga ajratiladi.

Yirik sobiq sovet psixologlaridan biri Z.I.Kalmikova o‘z tadqiqotlarida tafakkurni produktiv va reproduktiv turlarga ajratib o‘rgangan edi.

Fazoviy tafakkur muammosi atokli rus psixologi B.G.Ananev va uning shogirdlari tomonidan tadqiq qilingan bo‘lib, keyingi yillarda bu muammo yuzasidan taniqli psixolog I.S.Yakimanskaya tomonidan kasb-hunar kolleji o‘quvchilarida tadqiqot ishlari olib borilmokda. Fazoviy tafakkur deganda narsa va xodisalarning fazoda ratsional joylashishi, zamon va makon munosabatlarini, murakkab bog`lanishlarini adekvat ravishda aks ettirishdan iborat fikr yuritish jarayoni tushuniladi, tasavvurlar, xotira va xayol tasavvurlari bilan uzviy bog‘liq holda namoyon bo‘ladi. Tafakkur sifatlarini inson intellektual taraqqiyotidagi o‘rni