Tranzistorli invertorlar
Tranzistorli invertorlar bir taktli va ikki taktli invertorlarga
bolinadi. 38-a rasmda tashqaridan tasirlanuvchi bir taktli
invertorning sxemasi keltirilgan.
52
Tranzistor ochiq holatida emitter kollektor orasidagi
qarshilik juda kam bolganligi uchun hisobga olinmaydi.
Tranzistorning bazasiga manfiy boshqaruvchi signal berilganda
tranzistor butunlay ochiladi va yuklamada ozgarmas tok
manbaning kuchlanishi yuklamaga otadi. Galtakdan oqayotgan
tok esa chiziqli qonuniyat asosida oshadi. Bu vaqtda drosseldan
otayotgan i
L
tok chiziqli osish qonuniyati boyicha osadi.
Tranzistor yopilganda galtakdan oqadigan i
L
tok yuklama bilan
ulanadi va yuklamada manfiy impuls kuchlanishini hosil qiladi.
Bu tok eksponensial qonun boyicha kamayadi, yuklamada
shunga mos ravishda yuklama kuchlanishi ham kamayadi.
Yuklamadagi ozgarmas tashkil etuvchi nolga teng bolganligi
uchun yuklamadagi chiqish kuchlanishining musbat va manfiy
yarim davri sathi bir-biriga teng boladi. Drosseldan yuklamaga
teskari (razryadlanish) yonalishda oqayotgan tok yuklamadagi
kuchlanishning manfiy yarim davrini DU ga kopaytiradi, yani:
U
yuk max
=U
0
+DU.
Manbaning invertorga boradigan toki i
i
=i
L
+i
yuk
toklarining
yigindisiga teng boladi. Tranzistor yopiq holda bolganda bu
tok nolga teng boladi. Boshqaruvchi impuls manfiy bolganda
tranzistordagi kuchlanish nolga teng boladi. Tranzistor yopiq
holida bu kuchlanish ozgarmas tok kuchlanishidan ikki barobar
ortiq boladi (39-rasm).
Chiqishdagi kuchlanish esa ozgaruvchan kuchlanish bolib,
shakli togri burchakli boladi. L drossel qancha katta bolsa,
38-rasm
53
chiqish kuchlanishining shakli shuncha togri burchakli
boladi. 38-b rasmda invertorning chiqishiga transformator
ulangan bolib, chiqishdagi ozgaruvchan kuchlanishni
pasaytiradi yoki oshiradi.
Bu sxemalarning kamchiligi, ozgarmas tok manbayining
vaqt boyicha bir xil yuklanmaganligidir, yani manbadan
oqayotgan tok impuls xarakterga egadir. Bu kamchilik 40-a
rasmda keltirilgan sxemada bartaraf etilgan, yani ozgarmas
tok manbayi, tranzistor va yuklama parallel ulangan. Bu
sxemaning tok va kuchlanish diogrammasi 41-rasmda
39-rasm
54
keltirilgan. Tranzistorning ochiq holati bazaga kelayotgan
davriy kuchlanishning musbat yarim davriga togri keladi.
Tranzistor berk holatdaligida drossel L orqali sigim C
zaryadlanadi va bir vaqtning ozida yuklamaga tok otadi.
Zaryadlanish natijasida toklar i
C
=i
L
=i
yuk
kamayadi. Tranzistor
ochilgan vaqtda sigim razryadlanadi va yuklamadan oqadigan
tokning yonalishi teskari tomonga ozgaradi. Bu vaqtda drossel
L manbaga parallel ulangan korinishda bolib qoladi va undan
40-rasm
41-rasm
55
oqadigan tok chiziqli osish qonuniyati boyicha oshadi. Manbadagi
tok vaqt boyicha ozgarsa ham impuls xarakterga ega emas.
40-b rasmdagi sxemada transformatorning qoshimcha ulanishi
ozgaruvchan kuchlanishni kerakli kattalikka aylantirib beradi.
L va C larni kombinatsiya qilish orqali chiqish kuchlanishining
shaklini xohlagan korinishga aylantirish mumkin.
Aniq zvenolardan tuzilgan ozgartirgichlarning struktura
sxemasi 36-b rasmda keltirilgan. Bu ozgartirgichlarda
tarmoqdagi chastota f
1
oddiy togrilagich orqali ozgarmas
kuchlanishga aylantiriladi. Ozgarmas kuchlanish invertor
kirishiga ulangan. Invertorda ozgarmas kuchlanish kerakli
chastotali ozgaruvchan kuchlanishga aylantiriladi. Invertorlar
tiristor yoki tranzistor orqali tuzilgan boladi.
Ozgartirgichlarning chiqishidagi kuchlanish kattaligini
ozgartirish togrilagichdagi tiristorning boshqaruvchi
qurilmasidan berilayotgan signal orqali, chiqishdagi
chastotasini ozgartirish esa invertordagi tiristorning
boshqaruvchi elektrodiga kommutatsiya qurilmasidan
kelayotgan boshqaruvchi impuls orqali amalga oshiriladi.
Ozgarmas tok zvenosi yashiringan ozgartirgichlarda ventellar
ham togrilagich sifatida, ham tokni invertorlash sifatida
foydalaniladi. 42-rasmda bir fazali parallel invertorlardan
tuzilgan tiristorlari qarama-qarshi ulangan chastota
ozgartirgichning prinsipial sxemasi keltirilgan.
Tiristorlar tarmoqdagi U
Sinusoidal EYUK kuchlanish va toklarning haqiqiy va
o’rtacha qiymatlari
Raja:
Sinusoidal EYUK kuchlanish va toklarning haqiqiy va
o’rtacha qiymatlari
Kuchlanishlarning sinusoidalligi
Toklarning nosimmetrialligi
Do'stlaringiz bilan baham: |