Sintaksis haqida umumiy ma'lumot

Esda saqlang: Kesimi majhul nisbatdagi fe'l bilan ifodalangan gaplarda egani tushirish mumkin emas: Uy ham qurildi, suv quvurlari o'tkazildi, elektrlashtirish va gazlashtirish ishlari bitkazildi.
Gapda harakatning bajaruvchisi ta'kidlanishi zarur bo'lgan o’rinlarda ega tushirilishi mumkin emas: Kim gulxan yoqadi? Men yoqaman, - dedi Sharifjon.
EGASIZ GAPLAR. SHAXSI NOMA'LUM GAP
Egasiz gaplarda ega umuman bo'lmaydi va gap ma'nosidan anglashilmaydi. Egasiz gaplar shaxsi noma'lum :aplar, atov gaplar, so'z-gaplar kabi 3 turga bo'linadi.
SHAXSI NOMA'LUM GAPIarda kesim fe'l bilan ifodalanadi va ish-harakatni bajarishga imkoniyat, za'ruriyat, shart, tilak, I stak kabi ma'nolarni ifodalab keladi. Bunday gaplar kesimining eng muhim belgisi - uning tarkibida egalik qo'shimchasining yo'qligidir. Bu gaplar shaxssiz emas, harakatni mantiqan kimdir bajaradi, lekin uni gapda ifodalab bo'lmaydi.
Bunday gaplarning kesimi quyidagicha bo'ladi:
harakat nomi + kerak, lozim, darkor, shart, muhim, zarur.
Masalan: Vazifani bajarish kerak. To'garakka borish kerak.
Bu yerda o'rtoq Ergashevning hushyorligiga tan berish kerak.
kesimi to'g'ri keladi, to'g'ri kelmaydi fe'li shaklida bo’ladi. Masalan: Ko'nglida armon qolmasin deb, chilyosin ham qildirishga to'g'ri keldi.
Yo'lda biroz to'xtashga to'g'ri kelib qoldi.
kesimi bo'ladi, bo'lmaydi fe'li shaklida bo'ladi: Oyni etak bilan yopib bo'lmaydi.


ATOV GAPLAR
Atov gaplar so'zlovchi ko'z o'ngida biror voqea-hodisalar narsa-buyum yoki davrni jonli gavdalantirishga, uning xotirada yoki xayolida ular bilan aloqador voqea-hodisalarni tiklashga xizmat qiluvchi muhim tasviriy vositadir. Atov gaplar, asosan aniqlik maylining hozirgi-kelasi, ba'zan esa o'tgan zamon shakllaridagina keladi.
Atov gaplar bitta so'zdan iborat bo'lishi ham, aniqlovchi, izohlovchi bilan kengayib kelishi ham mumkin. Atov gaplar turli xildag sodda va murakkab aniqlovchilar bilan bemalol kengayad Atov gap kengaygan harakat nomi bilan ham ifodalanishi mumkin. Misollar:
Bahor. Kunlar iliqlashgan.
Maktab. Yoshligimning oltin davri shu dargohda o'tdi.
Sentabrning boshlari edi. Talabalikning ilk kunlari edi.
Hamon yodimdadir: gul chog'i erdi.