Sinfi uchun darslik

kelishigi hamda egalik qo‘shimchasi bilan qo‘llab, ko‘chiring. Ular ishtiro-
kida gaplar tuzing.
1. Kunchiqar 
tomonda
 katta 
o‘choq
, qozonda sho‘rva qaynab tu-
ribdi. 
(Ertakdan)
 2. Hammamiz bir piyola-bir 
piyola
 bug‘i chiqib
turgan 
sutdan
 ichdik. 
(O‘. Umarbekov)
 3. Topgan bir dasta 
gul
 kel-
tiradi, topmagan – bir bog‘ 
piyoz
. 
(Maqol) 
4. 
Tig‘
 yarasi bitadi, 
til
yarasi bitmaydi. 
(Maqol)
 5. So‘zning onasi – 
quloq
, suvning onasi –
buloq
. 
(Maqol)
132-d a r s. 
B, M
 UNDOSHLARIDAN OLDIN KELGAN 
N
UNDOSHINING TALAFFUZI VA IMLOSI
1-topshiriq.
 Quyida berilgan so‘zlardagi 
n
 harfining qanday o‘qilishi va
imlosini ayting.
Shanba, yo
‘
llanma, qo
‘
llanma, o
‘
n bir.
2-topshiriq.
 
B
, 
m 
tovushlarining talaffuzida qaysi nutq a’zolari ishtirok
etishini ayting. 
N
 tovushining talaffuzida-chi? Farqini tushuntiring.
 
B, b 
va 
M, m
 harflaridan oldin kelgan 
n
 harfi 
m
 holida
o‘qiladi, lekin 
n
 yoziladi.
410-mashq
.
 Quyida berilgan so‘zlarning o‘qilishi va imlosiga diqqat qiling.
Ularni qo‘llab, gaplar tuzing.
Yakshanba, Susambil, o‘n bir, bilganmi, bo‘linma, Jomboy (tu-
mani), manman, sunbula, tanbal.
*
411-mashq. 
Tanbur
 va 
tambur 
so‘zlarining farqini tushuntiring. Bu so‘zlar
ishtirokida gap tuzing.
?

---

147
412-mashq. 
Gaplarni o‘qing. 
M 
va 
b, n
 va 
b
 undoshlari yonma-yon kelgan
so‘zlarni toping. Ularning so‘z turkumini, bu undoshlarning asos yoki
qo‘shimchalar tarkibida kelayotganini aniqlang.
1. Qorong‘ida turtingan holda Otinbibi paydo bo‘ldi. 
(Oybek)
2. Axir, u biror marta bo‘lsin yoniga kelganmi, ovqat berganmi, il-
tifot ko‘rsatganmi? 
(Rauf Tolib) 
3. Bugun ham Julqunboydan eshi-
tamizmi? – deb so‘raydilar dadam. 
(Hakim Nazir)
 Savol va topshiriqlar
1.
B
 va 
m
 undoshlaridan oldin 
n
 undoshi kelgan to‘rtta so‘z yozing. 
N
tovushining qanday o‘qilishi va imlosini ayting.
2.
B
 va 
m
 undoshlaridan oldin kelgan 
n
 undoshining 
m
 holida talaffuz
qilinishi sababini ayta olasizmi?
413-mashq.
 Uyga topshiriq. 
Hafta kunlari haqida hikoya tuzing, unda 
nb
(mb)
 harflari yonma-yon kelgan so‘zlar ishtirok etsin.
133-d a r s. 
AYRIM HARFLAR IZOHI
J, j harfi va j, dj tovushlari
1-topshiriq.
 
Jo
‘
ja, jo
‘
ra, jajji
 so‘zlarida 
j
 harfi qaysi tovushni ifoda-
lashini ayting.
2-topshiriq
. 
Gijda, jurnal, vijdon
 so‘zlaridagi 
j 
harfi qanday o‘qilishini
ayting.
J, j
 harfi 
jo
‘
ja, jajji
 kabi so‘zlarda til oldi, portlovchi,
jarangli tovushni ifodalaydi. 
Jurnal, jirafa 
kabi so‘zlarda esa
til oldi, sirg‘aluvchi, jarangli tovushni ifodalash uchun qo‘l-
laniladi.
414-mashq.
Vatan haqidagi quyidagi hikmatlarni qalbingizga jo qiling.
Vatan sajdagoh kabi bo‘lmog‘i lozim.
Yov kelganda, qochganlar dinsiz, dilsizlardir. O‘z jonini asrab
kovaklarga berkinganlar iymonsizlardir! Ey yosh yurtdoshim! Vatanga
sadoqating vijdoningga sadoqatingdir!
(G. Asqarova)
?

---

148
1-topshiriq. 
Vatan haqida bilgan hikmatlar va she’rlaringizdan ayting.
2-topshiriq.
 
j
 harfi ishtirok etgan so‘zlarni ko‘chiring. Ularning talaf-
fuzidagi farqni izohlang.