Sinfi: 11 V,1 soat

SH

N

Ochiq dars ishlanmasi.

Sinfi: 11 »v»,1 soat

Sana: 14.10.2020yil.

Mavzu: Elektromagnit induksiya qonuni.Faradey tajribasi.

Darsning maqsadi:

1.Ta`limiy: fanning elementar sohasiga oid ,o`quv dasturidagi mavzu bo`yicha bilim berish

2.Ta`rbiyaviy: o`quvchilarning tafakkurini oshirish,milliy dunyoqarashini kengaytirish,ma`naviy yetuklikni tarbiyalash.

3.Rivojlantiruvchi: o`quvchilarning fikrlash qobilyatini ,fanga bo`lgan qiziqishini va malaka,ko`nikmalarini shakllantirish va orttirish.

O`quvchilar dars yakunida quyidagi bilimlarga ega bo`lishlari kerak.

1.elektromagnit induksiya xodisasiga doir bilimga ega bo`lishi kerak.

2.Faradey tajribasini qanday ro`y berishini bilib oladi.

3.Induksion tok haqida,uning yo`nalishi haqida bilib oladi.

Darsning borishi:

1.tashkiliy qism(salomlashish,davomatni aniqlash,kun yangiliklari buyicha qisqa suxbatlashish.)(3min)

2.O`tilgan mavzuni so`rash.(10min)

Savollar: 1.Lorens kuchi qanday kuch?

2.Nima uchun Lorens kuchi ish bajarmaydi?

3.Lorens kuchi formulasini qanday keltirib chiqaramiz?

4.Lorens kuchi yo`nalishini qanday qoida bilan aniqlanadi?

5.Amper kuchi qanday kuch?

6.Amper kuchi formuiasini yozing?

7. Amper kuchi yo`nalishini qanday qoida bilan aniqlanadi?

3.Yangi mavzu bayoni.(20min)

Daniyalik olim G.Ersted 1820- yilda tokning magnit ta`sirini aniqlagandan so`ng ingliz fizigi M.Faradey bu kashfiyot bilan tanishgach,shunday xulosaga keladi: modomiki ,berk o`tkazgich bo`ylab oqayotgan tok magnitni harakatga keltirar ekan ,magnitni harakatlanishi ham berk o`tkazgichda tok xosil qilishi kerak.Bu xulosaning to`griligini Faradey 1831-yilda kop tajribalar asosida tasdiqlaydi. Umagnit maydonda berk kontur ilgarilanma harakat qilganda yoki burilganda ,shuningdek ,qo`zg`almas kontur ma`lum vaqt davomida o`zgaruvchan magnit maydonda turganida konturlarda tok hosil bo`lishini aniqladi.

Magnit maydonning o`zgarishi tufayli berk konturda hosil bo`ladigan tok induksion tok, hodisaning o`zi esa elektromagnit induksiya deb ataladi.Induksion tokni hosil qiluvchi elektr yurutuvchi kuch induksion elektr yurutuvchi kuch (IEYK) deb yuritiladi.Faradey bir necha tajribalar asosida elektromagnit indyksiya qonunini kashf qildi.Bu qonun quyidagicha ta`riflanadi:Induksion tok berk konturda faqat o`tkazgich konturi orqali o`tayotgan magnit induksiya oqimi o`zgargandagina hosil bo`ladi, yani magnit oqim o`zgarib turgan vaqt davomidagina mavjud bo`ladi.

Tajribalar natijalarini umumlashtirib rus olimi Lens induksion tok yo`nalishini aniqlash qonunini topdi.Bu qonun uning sharafiga Lens qonuni deb atalib,quyidagicha ta`riflanadi:har doim induksion tokning magnit maydoni tokning o`zini yuzaga keltirgan magnit induksiya oqimining o`zgarishiga qarshi ta`sir ko`rsatadi.

O`tkazgichda hosil bo`lgan induksion tokning yonalishi o`hg qo`l qoidasidan foydalanib aniqlanadi.Bu qoida quyidagicha ta`riflanadi:Agar o`ng qolimizni magnit maydonda magnit induksiya vektori kaftimizga kiradigan qilib ,90⁰ ga kerilgan bosh barmog`imizni esa o`tkazgichning harakat yonalishini korsatadigan qilib tutsak, u holda yozilgan to`rtta barmog`miz induksion tokning y`onalishini ko`rsatadi.

Induksion tok faqat berk o`tkazgichdagina bo`lishi va o`tkazgichning qarshiligiga qarab katta yoki kichik bo`lishi mumkin.Induksion EYKberk bo`lmagan o`tkazgichda ham yuzaga keladi,bunda uning qiymati o`tkazgichning qarshiligiga bog`liq bo`lmaydi.Shuning uchun elektromagnit induksiya hodisasini o`rganishda induksion EYK katta ahamiyatga ega bo`lib , quyidagicha ta`riflanadi:O`tkazgich konturidan otayotgan magnit induksiya oqimining har qanday o`zgarishida bu konturda induksion EYK vujudga keladi. Induksion EYK quyidagicha formula bilan aniqlanadi: E=-Ф\t.

O`lchov birligi: 1V=1Wb\1s hosil bo`ladi.

Mavzuga doir masala ishlash:(5min)

Berilgan:Ф=1Wb; t=2s. E-?

Yechish:E=-Ф\t

Xisoblash:E=-1WB\2s=-0,5V

Mavzuni mustaxkamlash uchun savollar:(8min).

1.Ersted nimani kashf etgan?

2. Elektromagnit induksiya hodisasi qanday hodisa?

3.Faradey qanday tajribaiar o`tkazgan?

4.Lens qanday qonun yaratgan?

5. Induksion EYK qanday formula bilan aniqlanadi?

O`quvchilarni baholash(1min).

Uyga vazifa berish(1min).