|
sinf zoologiya darsligi
yuzasidan tayyorlangan ma’lumotlar to`plami
O`tmishdagi xatolar buyuk kelajakning poydevori bo`lsin
Farg`ona 2021
Zoologiya fanining bo`limlari
|
|
|
|
|
Sistematika – hayvonlarni o`zaro qon-qarindoshligini
|
|
|
|
anatomiya-organizmning ichki tuzilishini
|
|
|
|
fiziologiya-organizmda kechadigan jarayonlarni
|
|
|
|
Etologiya – hayvonlarni xulq-atvorini o`rganadi
|
|
|
|
Morfologiya – tashqi tuzilishini
|
|
|
|
Gelmintologiya – parazit chuvalchanglarni
|
|
|
|
Entomologiya – hasharotlarni
|
|
|
|
Ixtiologiya – baliqlarni
|
|
|
|
Gerpetologiya – sudralib yuruvchilar
|
|
|
|
Ornitologiya – qushlarni
|
|
|
|
Teriologiya – sutemizuvchilarni
|
|
Hayvonot dunyosi
bir hujayralilar ko`p hujayralilar
tuban (nurli simmetriya)
yuksak (ikki yoqlama simmetriya)
2
umurtasizlar 20 dan ortiq tip
umurtqalilar faqat 1 ta tip
|
|
To`qimalar
|
|
|
|
Epiteliy
|
Biriktiruvchi
|
Muskul
|
Nerv
|
Hujayra shakli
|
Yassi, kubsimon,
silindrsimon, tuksi- mon
|
Amyobasimon,
yulduzsimon
|
Duksimon
|
O`simtasimon
|
Vazifasi
|
Himoya qilish
|
Oziq modda tashish, tayanch, oziq moddalarni
zahiralash, bog`lash
|
Harakatlanish
|
Tashqi va ichki ta’sirlarga javob berish
|
O`ziga xos xususiyati
|
Hujayralararo
moddasi bo`lmaydi yoki kam bo`ladi, tashqi muhitga organizmni himoya qiluvchi modda ajratadi
|
Tig`iz, g`ovak va
suyuq xillarga bo`linishi va hujayralararo moddasi ko`p bo`lishi
|
Qisqarish
xususiyatiga ega
bo`lishi va
hujayrasida miofibrill ipchalari bo`lishi
|
Qo`zg`aluvchanlik
xususiyatiga ega bo`lishi
|
Zoologiya fanining otasi Arastu (yoki Aristotel) hisoblanadi. u birinchi bo`lib hayvonlarni klassifikatsiyalagan. Karl Linney esa organik olamni birinchi bo`lib klassifikatsiyasini yaratgan.
Sodda hayvonlar (sinflar)
Soxta oyoqlilar Xivchinlilar Infuzoriyalar Sporalilar
Soxta oyoqlilar sinfi
Vakillari
|
Hujayra qismlari va organioidlari
|
Harakatlanishi
|
Nafas olishi
|
Ajratishi
|
Ta’sirchanligi
|
Oddiy, amyoba,
|
Hujayra
|
Soxta
|
oyoqlari
|
Hujayra
|
Hazm bo`lmagan
|
Ozuqaga va
|
osh
|
ichburug` amyo-
|
membranasi
|
orqali
|
|
membranasi suvda
|
va zararli
|
tuzi eritmasiga
|
|
basi, nursimonlar,
|
sitoplazma, yadro
|
|
|
erigan kislorodni
|
moddalarni
|
|
|
foraminiferalar
|
qisqaruvchi, hazm
|
|
|
shimib olish orqali
|
qisqaruvchi vakuol
|
|
|
|
qiluvchi vakuol,
|
|
|
|
orqali chiqariladi
|
|
|
Ko`payishi: hujayrasining ikkiga bo`linishi yo`li bilan jinssiz ko`payadi
Tarqalishi: Oddiy amyoba – to`kilgan barglar, xas-cho`plar bilan ifloslangan
Ichburug` amyobasi – sutemizuvchilar tanasida
Foraminiferalar – dengizlarda
Nursimonlar – dengizlarda
Xivchinlilar sinfi
Vakillari
|
Hujayra qismlari va organioidlari
|
Harakatlanishi
|
Nafas olishi
|
Ajratishi
|
Ta’sirchanligi
|
Yashil evglena,
|
Hujayra
|
Xivchinlari
|
Hujayra membranasi
|
Hazm bo`lmagan
|
Ozuqaga va
|
volvoks,
|
membranasi
|
orqali
|
suvda erigan
|
va zararli
|
yorug`lik tomon
|
leyshma-niya,
|
sitoplazma, yadro
|
|
kislorodni shimib
|
moddalarni
|
(fototaksis)
|
tripanosoma
|
qisqaruvchi
|
|
olish orqali
|
qisqaruvchi vakuol
|
|
|
vakuola, xivchin
|
|
|
orqali chiqariladi
|
|
Ko`payishi: Evglena amyoba singari ikkiga bo‘linish orqali jinssiz ko‘payadi. Bo‘linish boshlanishi bilan eski xivchinning yonida ikkinchi yangi xivchin hosil bo‘ladi. Bo‘li nish butun tana bo‘ylab shu ikki xivchin hamda yadro o‘rtasidan o‘tadi.
Xivchinlilar sinfi
3
O`simliksimon xivchinlilar (volvoks, yashil evglena)
Hayvonsimon xivchinlilar (leyshmaniya, tripanosoma)
4
Infuzoriyalar sinfi
Vakili
|
Hujayra qismlari va organioidlari
|
Harakatlanishi
|
Nafas olishi
|
Ajratishi
|
Ta’sirchanligi
|
tufelka
|
Hujayra membranasi
|
kiprikchalar
|
Hujayra
|
Hazm bo`lmagan
|
Ozuqaga va osh
|
|
sitoplazma, katta va kichik
|
|
membranasi suvda
|
va zararli
|
tuzi eritmasiga
|
|
yadro,2 ta qisqaruvchi
|
|
erigan kislorodni
|
moddalarni
|
|
|
vakuol, hazm qiluvchi
|
|
shimib olish orqali
|
qisqaruvchi vakuol
|
|
|
vakuol,
|
|
|
orqali chiqariladi
|
|
Ko`payishi: Jinssiz ko`payishitufelkaning tanasi qoq o‘rtasidan ingichkalashib, ikkiga ajraladi va bitta infuzoriyadan ikkita infuzoriya hosil bo‘ladi. Dastlab har bir infuzoriyada bittadan qisqa ruvchi vakuola bo‘ladi, ikkinchisi esa keyinroq hosil bo‘ladi.
Jinsiy ko`payishi. Konyugatsiya (lotincha konyugatsiya – birikish, bog‘lanish so‘zlaridan olingan) infuzoriyalarda kuzatiladi. Infuzoriya tufelkaning katta yadrosi konyugatsiyadan avval erib ketadi. Kichik yadro bo‘linib ikkita gaploid yadrolarni hosil qiladi. Ikkita tufelka bir-biriga yaqin kelib, ular o‘rtasida qo‘shni hujayralar sitoplazmasini bog‘lovchi ko‘prikcha yuzaga keladi. Har ikki tufelka yadrolarining biri sitoplazma suyuqligi bilan boshqasiga o‘tadi. Har bir tufelkadagi ikkita gaploid yadrolar o‘zaro qo‘shilib, diploid yadroni hosil qiladi. Konyugatsiyada ishtirok etgan tufelkalar tarqalib alohida hayot kechiradi.
Sporalilar sinfi
Hamma turlari odam va hayvonlarda parazitlik qiladigan 4000 dan ortiq hayvonlarni o`z ichiga oladi. Harakatlanish, hazm qilish va ayirish organoidlari bo`lmaydi.
Tarqalishi: bezgak paraziti – odam eritrotsitlari tarkibida yashaydi (tarqatuvchisi bezgak chivini)
Nozema – tut ipak qurti va asalari paraziti
|
Bo`shliqichlilar tipi (sinflar)
|
|
Gidroid poliplar
|
Ssifoid meduzalar
|
Korall poliplari
|
Gidraning tuzilishi
|
Ektoderma
|
Endoderma
|
Teri-muskul – eng ko`p hujayra bo`lib, u tana devoriga botib kiradi va unda muskul tolalari bor
|
Yirik xivchinli –xivchinga ega bo`lib, soxta oyoq chiqarish xususiyatiga ega, oziqni haydash vazifasini bajradi
|
Nerv – tarqoq joylashgan shakli yulduzsimon bo`lib, unda uzun o`simtalar mavjud
|
|
Otuvchi– sezuvchi tukcha; otiluvchi kapsula –
otiluvchi tola (naysimon tola)
|
Bezli hujayra – soxta oyoq chiqarish xususiyatiga ega
bo`lib, o`zidan shira ajratib chiqaradi va oziqni hazm qiladi
|
Oraliq – tanasidagi mayda hujayralar bo`lib, bu hujayralarni yadrosi yirik, gidraning barcha hujayralarini hosil qiladi (regeneratsiya)
|
|
|
Do'stlaringiz bilan baham: |
