Sinf to’garak a’zolari Matematika Mavzu: Natural son tushunchasi va ular ustida amallar. Darsdan maqsad

Yangi mavzu bayoni
27 daqiqa
4	Yangi mavzuni mustahkamlash	5 daqiqa
5	Darsni yakunlash va baholash	2 daqiqa
6	Uyga vazifa	daqiqa

I. Tashkiliy qism a) Salomlashish b) Davomatni aniqlash d) O’quvchilarning darsga tayyorgarligini tekshirish
II.O’tilgan mavzuni so’rash: o’quvchilar o’rtasida savol-javob o’yinini tashkil qilish.
III.Yangi mavzu bayoni
Harf bilan belgilangan noma’lum son qatnashgan tenglik tenglama deyiladi.Tenglik belgisidan chap va o‘ngda turgan ifodalar tenglamaning chap va o‘ng qismlari deyiladi.
Masalan: x + (x – 90) = 370 Tenglamaning chap yoki o‘ng qismidagi har bir qo‘shiluvchi tenglamaning hadi deyiladi. Tenglamaning barcha ildizlarini topish yoki ularning yo‘qligini ko‘rsatish tenglamani yechish deb ataladi.
Tenglamaning ildizi deb, noma‘lumning shu tenglamani to‘g‘ri tenglikka aylantiradigan qiymatiga aytiladi.
1– misol.Tenglama shaklida yozing:
a) 34 soni x sondan 18 ta ortiq. Javob: x + 18 = 34;
b) 56 soni 14 sonidan x marta ortiq.: 14x = 56;
c) x va 3 sonlari ayirmasining ikkilangani 4 ga teng.
Javob: 2(x – 3) = 4;
d) x va 5 sonlari yig‘indisining yarmi ularning ko‘paytmasiga teng. Javob:
1 – misol. 1) 3x = -6 2) x + 3 = 6 3) 4x – 4 = x + 5 4) 5x – 8 = 2x + 4 x x = 3
4x – x = 5 + 9 5x-2x = 4+8 3x = 9 3x = 12 x = 3 x = 4
2 – miso. 1) 4(x - 1) = 2x – 3 2) 7(x + 1 ) – 6x = 10
3) 3(x + 2) = 4 + 2x 4x – 4 = 2x – 3 7x + 7 – 6x = 10 3x + 6 = 4 + 2x 4x – 2x =- 3 + 4 x + 7 = 10 3x – 2x = 4 – 6
2x = 1 x = 10 – 7 x = -2
x = 3
3 – misol. 1) 5x + 5 = 30 2) 3x – 2 = 7 3) 4x + 4 = -20
5x = 30 – 5 3x = 7 + 2 4x = -20 – 4
5x = 25 3x = 9 4x = -24
x = 5 x = 3 x = -6
1-xossa. Agar to‘g‘ri tenglikning ikkala qismiga bir xil son qo‘shilsa yoki ikkala qismidan bir xil son ayirilsa, u holda yana to‘g‘ri tenglik hosil bo‘ladi.
2-xossa. Agar to‘g‘ri tenglikning ikkala qismini nolga teng bo‘lmagan ayni bir songa ko‘paytirilsa yoki bo‘linsa, u holda yana to‘g‘ri tenglik hosil bo‘ladi. Ya’ni, agar a = b bo‘lib, m ≠ 0 bo‘lsa, u holda a ∙ m = b ∙ m va a : m = b : m bo‘ladi.
3-xossa. Tenglamaning istalgan hadi ishorasini qarama – qarshisiga o‘zgartirib, uning bir qismidan ikkinchi qismiga o‘tkazish mumkin.
Bu xossani al-Xorazmiy “al-jabr” usuli deb atagan.
4-xossa. Tenglamaning ikkala qismini nolga teng boimagan bir xil songa ko‘paytirish yoki bo‘lish mumkin.
1 – misol.

Qavslarni ochamiz va o‘xshash hadlarni ixchamlaymiz:
15x – 2x + 6 = 6 + x –5, 13x + 6 = x + l, bundan