|
Amaliyot – ta‘lim shakllaridan yana biri bo’lib, unda talaba oliy o’quv yurtida olgan nazariy bilimlarini bevosita amaliyotga tadbiq etadi. Bu jarayonda amaliyotchiga amaliyot davomida oliy o’quv yurtidan ilmiy rahbarlar tayyorlanadi. Amaliyot talaba uchun kelajak ish faoliyatida ilk qadami bo’lib, shu amaliyot davomida talaba oliy o’quv yurtida olgan bilimlarini qanchalik amaliyotga qo’llay olishini o’z nuqtai nazaridan ham baholaydi va bu orqali unda kelajagini tasavvur qilishga imkon yaraladi.
Kurs ishi – oliy maktab o’quv rejasida qayd qilingan ta‘lim berishning shakllaridan biri. Kurs ishlari biror fanning nazariy kursi tugallangandan so’ng amalga oshiriladi. Ta‘lim berishning bu turi talabalarning ilm olish davrida olgan bilimlarini yanada mustahkamlash, nazariy bilimlarini qanchalik amaliyot bilan bog’lay olishi negizida paydo bo’ladi. Kurs ishi tayyorlash jarayonini bevosita mustaqil ishlar tarkibiga kiritish mumkin. Kurs ishi ham o’quv rejasida kiritilgan bo’ladi.
Diplom ishi – talabaning oliy o’quv yurtida olgan bilimlarining natijasi, ilmiy izlanishlarning boshlang’ich ko’rinishi bo’lib, ta‘lim berishning bir shakli sifatida namoyon bo’ladi. Diplom ishi bir mutaxassislikning talaba tomonidan tamomlanayotgan, shu mutaxassislik rahbari bilan birga tayyorlanadigan va o’quv yurti rejasida qayd qilingan ta‘lim berish shakllaridan biridir.
Oliy maktabda o’quv jarayoni mustaqil ta‘limni tashkil etilishini ham ko’zda tutadi. Talabalarning mustaqil taxsili ularning o’z bilimlarini kengaytirish va chuqurlashtirish, mavjud malaka va ko’nikmalarni takomillashtirish hamda ularning yangilarini o’zlashtirishga bo’lgan initilishi sifatida qaraladi.
Mustaqil ta‘limning vazifalari: shaxsning intellektual imkoniyatlarini yangilash, ularning g’oyaviy-nazariy saviyasini oshirish, kasbiy mahorati va madaniyatini takomillashtirish.
Mustaqil ta‘limning asosiy maqsadi talabalarni ijodiy izlanishga, o’z ustida ishlashga hamda ularning shaxsiy va kasbiy sifatlarini o’stirishdir. Mustaqil ta‘lim buyicha mashg’ulotlarning izchilligini va maqsadga muvofiqligini ta‘minlash maqsadida uning rejasi tuziladi.
Umuman olganda barcha oliy maktablarda ta‘lim berishning tashkiliy shakllari amal qilar ekan, ularga bir qator talablar qo’yiladi.
5-sinfda o’tiladigan «O’zakdosh so’zlar» mavzusini shu metod asosida o’rganish haqidagi fikrlarimizni bayon qilamiz.
O’tilgan mavzu iboralar haqida bo’lib, unga doir bilimlar savol-javoblar va mashqlar orqali mustahkamlangandan so’ng yangi mavzu e’lon qilinadi. O’qituvchi mavzuni elon qilib, bugungi o’tiladigan darsning maqsadini tushuntiradi va bu maqsadga erishish uchun sinfning guruhlarga bo’linib ishlashini aytadi. Sinf o’quvchilari o’qituvchi tomonidan to’rt guruhga bo’linadi. (Bu guruhlar soni bundan boshqacha bo’lishi ham mumkin, biz mavzuning mohiyatidan kelib chiqib to’rt guruhta ajratyapmiz).
1-guruh “Zukko”
2-guruh “Ziyo”
3-guruh “Ibora”
4-guruh “Bog’lovchi”
O’qituvchi guruhlarning vazifasini tushuntirib, ularga quyidagi savollarni beradi:
So’zning tarkibiga nimalar kiradi?
O’zak deganda nimani tushunasiz?
O’kuvchilar boshlang’ich sinfda va 5-sinfda o’quv yilining boshida «So’z tarkibi» mavzusi bo’yicha olgan bilimlari asosida savollarga javob beradilar. Birinchi savolga «Zukko» va «Ziyo» guruhlari javob bersa, ikkinchi savolga «Ibora» va «Bog’lovchi» guruhlari javob beradi. O’qituvchi guruhlarning javoblarini qiyoslab, zarur tuzatishlar kiritadi va to’g’ri javobni belgilaydi. Shundan so’ng 140-mashqni ishlash bilan yangi mavzu boshlanadi.
1-topshiriq. Matnni o’qing, daraxt, gul, meva, o’smoq so’zlari qo’llanilgan shakllarni alohida ustunchalarga yozing. O’qituvchi har bir so’zni bittadan guruhga beradi va topshiriq asosida bajarilishi kerakligini aytadi. Mashqning birinchi sharti quyidagicha bajariladi:
“Zukko” “Ziyo” “Ibora” “Bog’lovchi”
gul daraxt meva o’smoq
gulzorga daraxtlar mevali o’sgan
gulzordagi daraxtlardan sermeva gullarga
Har bir guruhdan bittadan vakil chiqib, yuqoridagi so’zlarni doskaga yozadi. O’qituvchi o’quvchilarning e’tiborini doskadagi barcha so’zlarga qaratadi.
2-topshiriq. Har bir ustunchada asosiy ma’no qaysi qism bilan ifodalanishini aniqlang. Uning ustiga ∩ (yoy) belgisini qo’ying.
Guruh o’kuvchilari 1-ustunchada asosiy ma’no gul so’zi orqali, 2-uetunchada daraxt so’zi orqali. 3-ustunchada meva so’zi orqali, 4-ustunchada o’smoq fe’li orqali ifodalanganini aytadilar.
O’qituvchi: Har bir ustundagi so’zlarning o’xshash tomoni qaysi?
O’quvchilar: Bu so’zlarning o’zagi bir xil.
3 topshiriq. “Maktab bog’i” matni asosida o’z maktabingiz bog’i tasvirini qo’shib matn tuzing.
O’quvchilar o’qituvchi rahbarligida matn tuzadilar.
Shundan so’ng mavzu yuzasidan xulosa chiqarish imkoni yuzaga keladi. Buning uchun o’qituvchi har bir guruhga savollar beradi va ularning javoblarini umumlashtiradi.
«Zukko» guruhiga: O’zakdosh so’zlar deb qanday so’zlarga aytamiz?
«Ziyo» guruhiga: So’z qanday qismlardan iborat bo’ladi?
«Ibora» guruhiga: Atash, nomlash ma’nosini so’zning qaysi qismi ifodalab beradi?
«Bog’lovchi» guruhiga: O’zakka qo’shilib keladigan qism nima deb yuritiladi?
Guruh a’zolari savollarga javob topadilar va javoblarni ma’lum qiladilar. Shu asosda umumlashgan xulosa chiqariladi.
Dars davom ettirilib, 141-mashq ishlanadi. Mashq shartida ot, sifat, son, olmosh, fe’llarning o’zak va qo’shimchalarini ajratib, jadvalga joylashtirish hamda ularning o’zagini belgilash topshirilgan.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
