Simliklarning kimyoviy tarkibi va oziqlanishi

NH₄ = NH₃⁺ + N⁺ ammiak va vodorodni hosil qiladi.
Ammiak molekulasi, boshqa elektroneytral molekulalarga nisbatan (suvdan boshqa) ming marotaba tezroq hujayraga kiradi. Membrana orqali o’tayotgan ammiak suvdan protoNHi olib, NH₄⁺ va ON ^- hosil qiladi.
NH₃ + (H ⁺ + OH^-) = NH₄⁺ + OH^-
NH₃
NH₄
N⁺
Bu vaqtda sitoplazma ishqoriylashib, protonni chiqarishga halaqit beradi va proton nasosini ishlashi yomonlashadi. Shu bilan bir vaqtda ishqoriy muhit fosforning o’tishini yaxshilaydi.
Membrana orqali suv juda katta tezlikda o’tadi. Agarda ikki xajm suvni membrana bilan chegaralasak va ularning biri nishonlangan suv bo’lsa, tezda bu ikkala hajmli suv ham bir xil nishonlangan bo’lib qolishini ko’zatishimiz mumkin.

PINOSITOZ.

I.I.Mechnikov leykositlarni bakteriyalar tomonidan "yutilish" qobiliyatini aniqladi. Keyinchalik ma’lum bo’ldiki, ko’pgina hujayralar tashqi muhitdan qattiq zarrachalarni va tomchilarni yutishi mumkin ekan. Bu holat fagositoz deb nomlanadi. Fagositozda hujayralar qattiq zarrachalarni yutadi, pinositozda esa suyuq tomchilarni yutadi. Pinositoz yo’li bilan o’simlikka oziqa moddalari kirishi mumkin. Yutiladigan zarralar dastlab hujayralar membranasida adsorbsiyalanadi, keyin membrana ichkarisiga tortiladi, chekkalarini birikishi natijasida zarra yutiladi. Pinositoz pufakcha hosil bo’lib, zarra hujayra ichiga o’tib qoladi. Hujayra ichida fermentlar ta’sirida zarracha sirti membranasi yemiriladi va zarrachalar sitoplazmasiga tushadi. Pufakcha hosil bo’lishi va uni sirtidagi membranani yemirish uchun energiya sarflanishini talab qiladi, bu energiya ATF holida o’zatiladi.
Pinositar pufakcha lizosomaga tegishi bilan yemiriladi va lizosomadagi gidrolitik fermentlar memrananing makromolekulalarini parchalaydi. Ayrim ma’lumotlarga ko’ra, pinositoz, hodisasi adsorbsiyalangan moddalar ta’sirida ro’y beradi. Shuningdek, pinositozga teskari bo’lgan jarayonlar haqida ham ma’lumotlar bor. Bunda, hujayralar sitoplazmada erkin so’zib yurgan ayrim zarralar moddalarni boshqa molekulalardan alohida ravishda tashqariga chiqaradi.
Xulosa sifatida shuni aytish kerakki, tashqi muhitdan hujayraga kirgan molekula yoki ionlar plazmolemmadan o’tish usulidan qat’iy nazar plazmolemma darajasida modda almashinuv reaksiyalarida ishtirok etmaydi, hujayra ichki bo’shlig’iga tushgandan so’ng, u quyidagi yo’l bo’yicha harakatlanadi:
1) Metobolitik jarayonlarni o’tgandan so’ng, organik moddalar tarkibida hujayraning struktura elementlarini tashkil qiladi;
2) Ortiqcha ionlar ildiz hujayralari vakuolalarida konsentrlashib, ionlar zahirasini hosil qiladi yoki ksilemma to’qimalari orqali yer ustki qismlariga o’tkaziladi;
3) Ionlar organizmdan tashqi muhitga yana qayta chiqarilishi mumkin.