Ўсимликлар морфологияси ва


— пўстлоқ, 2 — ўзак тевараги,  3 —



Download 7,77 Mb.
Pdf ko'rish
bet120/206
Sana01.07.2022
Hajmi7,77 Mb.
#728135
1   ...   116   117   118   119   120   121   122   123   ...   206
Bog'liq
Ботаника (Икромов М) 2002

1
— пўстлоқ,
2 — ўзак тевараги
3 —
ўзак маркази.
хеялар) бўшлиғи ҳар хил моддалар (смола, эф и р мойлари, 
ош ловчи ва бош қа моддалар) билан ш имилади. Натижада 
бутун бир ҳалқа ҳужайраларида моддалар алмаш инуви д е­
ярли тўхтайди. Шу моддаларнинг тўпланиши ва оксидла- 
ниш и натижасида ўша йиллик ҳалқа маълум бир рангга 
киради. Бу ранг турли ўсимликларда турлича бўлади. Й ил­
лар ўтиши билан бундай ҳалқаларнинг сони ортиб боради 
ва ёғочлик маркази ёки унинг ўзак (энг қари) қисм и мах­
сус ранги билан ажралиб туради. Ёғочликнинг ёш қисми 
ўзак атрофи (ёғочликнинг таш қи қавати) дейилади.
Ана шундай чиройли рангга ўзакка эга бўлган ёғоч қим- 
матли ҳисобланади. Ундан турли бадиий буюмлар тайёр- 
ланади. Ёғоч, каштанда ёғочнинг ўзаги тўқ — каш тан ран- 
гида, қарағай ва қайрағочда — жигар рангда; тисс (қизил


дарахт)да — тўқ қизил рангда; знрк, тутларда — сариқ ранг­
да; хурмонинг турли вакилларида — қора рангда бўялган 
бўлади. Ёғочликнинг ана шу ўзак қисмини ўрмончиликда 
етилган ёғочлик 
деб юритилади.
Баъзи ўсимликларда ёғочлик ўзаги юмшоқ бўлади. Шу 
сабабдан замбуруғ ва бошқа микроорганизмлар ёғочлик- 
ни осонлик билан емиради. Бундай дарахтларда (терак, 
тол, чинор) ковак ҳосил бўлади. Уларнинг умри нисбатан 
қисқа. Бироқ чинор бундан мустасно. Чинорнинг ичи ко­
вак бўлсада узок, умр кўради.
Ёғоч — халқ хўжалигининг турли тармоқлари учун 
ажойиб хом ашё ҳисобланади. У қурилишда, мебель иш ­
лаб чиқариш саноатида ишлатилади. Ёғочликдан ёгоч спир­
та, сирка кислотаси, ацетон, турли смолалар, бўёқлар ва 
бошқа моддалар ажратиб олинадй.
4 -§ . СТЕЛ НАЗАРИЯСИ
Стел 
(юнон. с т е л а — устунча) — ўзакларнинг келиб 
чиқиши ва тузилиши, эволюцияси ҳақидаги назариянинг асос­
чиси француз ботаниги Ван Тигелдир. У илдиз перициклини 
ўраб турувчи бирламчи тўқималар йиғиндисини 
стела 
деб 
атади. Кейинчалик поя перициклидан кейинги барча ўгка- 
зувчи ва бошқа тўқималар тўпламини 
стела 
деб ҳисоблади.
Стелнинг энг содда ва қадимги хили — 
гаплостела 
(юнон. гаплос — оддий, содда) ёки 
протостеладир 
(юнон. 
протос — биринчи). Гаплостелада флоэма ксилемани ях­
лит ўраб туради (
68
-расм). Стелнинг бу хили риниофит- 
ларда ва бир қанча содда ўсимликлар поясида учраган. 
Юксак спорали ўсимликларнинг баъзиларида ҳозир ҳам 
гаплостела учрайди. 
Актиностела 
(юнон. а к т и н о с — нур)- 
да ксилема юлдузсимон бўлиб жойлашади, бу шаклдаги 
стела содда тузилишга эга бўлган ўсимликларга (плаунси- 
монларда, қирилиб кетган қирқбўғимларда) хос белгидир. 
Новда ён органларига ўтадиган ўтказувчи боғламларнинг 
ҳосил бўлиши актиностелнинг шаклланишига олиб кел­
ган. Бундан ташқари актиностелла ксилема ва флоэма ўз 
атрофидаги бошқа тўқималарга кўпроқ тегиб туради, на­
тижада моддаларнинг ўтишига имкон яратади.


68

Download 7,77 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   116   117   118   119   120   121   122   123   ...   206




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish