Ўсимликлар морфологияси ва



Download 7,77 Mb.
Pdf ko'rish
bet163/206
Sana01.07.2022
Hajmi7,77 Mb.
#728135
1   ...   159   160   161   162   163   164   165   166   ...   206
Bog'liq
Ботаника (Икромов М) 2002


уруғчи қуббалар
2
 — узунасига кесилган уруғчи кубба; 
3
 — тангача
(қигтиқ)лар билан ўралган уруғкуртак, 
4
 — узунасига кесилган уруғ-
— чангчи Қ
5
 
i; 7 —
:силган уруғ; 
9 —
 тангача (қипиқ) билан ўралган иккита уруғ.
лар ўрин олади Микроспорангийлар ичида микроспора- 
лардан чанглар етилади. Чанглар етилгандан сўнг мик-


роспорангий ёрилади ва чанглар шамол ёрдамида тарқа- 
лади.
Чанг доначасининг икки қават пўсти бўлиб, ташқи — 
қалинроқ қисмига — экзина, ички пўсти юпқароғига — ин- 
тина деб аталади. Экзина қавати бўртиб, интинадан ажра­
лади ва иккита ҳаво халтачаларини ҳосил қилади. Улар 
чангнинг ҳаво ёрдамида тарқалишига имкон беради. Ҳар 
бир чанг доначаси ичида иккита ҳужайра мавжуд: вегета­
тив ва антеридиал ҳужайралар. Вегетатив ҳужайра йирик 
бўлиб, чангнинг ичини деярли тўлдириб туради. Антери­
диал ҳужайра майда ва ундан, кейинчалик иккита эркак 
гаметалар — спермийлар \осил бўлади. Спермийларда хив- 
чин бўлмайди ва улар ҳаракатланмайди. Икки ҳужайрали 
мана шу чанг донаси эркак ўсимта ҳисобланади.
Урғочи ғуддалар новда учларида ҳосил бўлади. Новда­
ларнинг ўртасида ўқи бўлиб, унга спирал шаклида танга­
чалар бирикиб туради. Уларнинг қўлтиғида эса уруғ тан- 
гачалари етилади. Ҳар бир тангачанинг асосида иккита- 
дан йирик уруғмуртаклар (мегаспорангийлар) жойлашади. 
Уруғмуртакнинг ташқи қобиғи 
интигумент 
(лот. и н т е -
г у м е н т у м — қоплам, қобиқ) дейилади. Ана шу қоплам 
остида 
нуцеллус 
(лот. н у к с , н у к и с — ядро, ёнғоқ) жой­
лашади.
Уруғмуртакнинг учида интегумент қўшилмайди ва кич- 
кинагина тирқиш, яъни микропиле (юнон. м и кр о с — ки­
чик, п и л е — кириш жойи. эшик)ни ҳосил қилади. Мик­
ропиле орқали чанг ичкарига киради.
Нуцеллуснинг йирик ҳужайраси (археспорий) редук­
цион бўлиниб, устма-уст жойлашган тўртга гаплоид ҳужай- 
раларнинг мегаспораларини ҳосил қилади. Юқоридаги учта 
ҳужайра нобуд бўлиб, энг остидагиси йириклашиб бўли- 
нади ва урғочи гаметофит шаклланади. Урғочи гаметофит- 
нинг учки қисмида редукцияга учраган иккита архегоний 
жойлашади. Архегонийлар ичида йирик тухум ҳужайра- 
лар етилади.
Икки ҳужайрали чанглар — эркак гаметофитлар урғо- 
чи ғудданинг уруғ тангачаларига бориб тушганда чангла- 
ниш содир бўлади. Чанг уруғмуртакда ўса бошлайди ва 
унинг ичкарисига киради. Вегетатив ҳужайра чанг найча- 
сини ҳосил қилади. Чанг найчаси нуцеллусдан ўтиб архе-


гонийга киради. Чанг найчаси орқали антеридиал хужай­
ра ўтади ва у бўлиниб 2 та спермийни ҳосил қилади. Уруғ- 
ланиш жараёнида тухум ҳужайра спермийнинг биттаси 
билан қўшилади, иккинчи спермий нобуд бўлади. Ҳосил 
бўлган диплоид зиготадан муртак шаклланади. Муртак — 
муртак илдизча, пояча, баргча ва куртакчадан иборат.
Уруғланишдан сўнг уруғмуртакдан қалин пўстга ўрал- 
ган уруғ ҳосил бўлади. Уруғ пўсти интегументдан ҳосил 
бўлади, нуцеллуснинг қолган қисми эндоспермни ўраб 
туради. Эндосперм ичида уруғнинг муртаги, яъни ёш спо­
рофит жойлашади. Уруғлар шаклланиши даврида урғочи 
ғуддалар ўсиб катталашади, уруғ тангачалари қуриб жи- 
гаррангга киради. Уруғлар ғуддалардан эркин ажралиб 
тарқалади. Қулай шароитда улар униб, йирик ўсимликлар 
(спорофитлар)ни ҳосил қилади.


ГУ Л Л И Ў С И М Л И К Л А Р Н И Н Г К Ў П А Й И Ш И

Download 7,77 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   159   160   161   162   163   164   165   166   ...   206




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish