Simlar va bog’lanishlar

DIODLAR

Komponentlar		Shartli belgilanishi		Komponent funksiyasi
Diod				Tokni faqat bir tomonga o’tkazuvchi asbob.
Nurlanuvchi diod - LED Light Emitting Diode				Elektr energiyasini yorug’likka aylantiradi.
Stabilitron-Zener Diode				Diodning maxsus turi bo’lib, chiqishdagi kuchlanishni mal’um qiymatdan oshirmaslik uchun qo’llaniladi.

Fotodiod						Yorug’likni sezuvchi diod.
TRANZISTORLAR
Komponent	Shartli belgilanishi			Komponent funksiyasi
n-p-n Tranzistor				Tranzistor tokni kuchaytiradi. U boshqa komponentlar bilan birgalikda kalit yoki kuchaytirgich sifatida qo’llaniladi.
p-n-p Tranzistor				Tranzistor tokni kuchaytiradi. U boshqa komponentlar bilan birgalikda kalit yoki kuchaytirgich sifatida qo’llaniladi.
Fototranzistor				Yorug’likni sezuvchi tranzistor.
AUDIO VA RADIO ASBOBLAR
Komponent		Shartli belgilanishi			Komponent funksiyasi
Mikrofon					Tovush energiyasini elektr energiyasiga aylantiradi.
Quloqchin					Elektr energiyasini tovushga aylantiradi.
Dinamik					Elektr energiyasini tovushga aylantiradi.
Piezoaylantirgich					Elektr energiyasini tovushga aylantiradi.
Kuchaytirgich (umimiy belgisi)					Bir kirishli kuchaytirgich. Real holda bu shartli belgi blok diagramma bo’lib, yakka komponentni emas, balki elektron zanjir majmuasini bildiradi.
Antenna					Radio signallarni uzatish va qabul qilish uchun mo’ljallangan qurilma. U antenna sifatida ma’lum.

O’LCHOV ASBOBLARI
Komponent		Shartli belgilanishi			Komponent funksiyasi
Voltmetr					Voltmetr kuchlanishni o’lchash uchun foydalaniladi. Aslida kuchlanishlar tushuvi bo’sada, ko’pincha kuchlanish deyiladi!
Ampermetr					Ampermetr tok kuchini o’lchaydi.
Galvanometr					Galvanometr juda sezgir asbob bo’lib, odatda 1mA yoki undan kichik toklarni o’lchaydi.
Ommetr					Ommetr qarshilikni o’lchash uchun qo’llaniladi. Ko’pgina multimetrlar ommetr funksiyasiga ega.
Ossillograf					Ossillograf elektr signalining amplitudasini, davrini o’lchash va shaklini aniqlash uchun qo’llaniladi.
SENSORLAR (QABUL QILISH QURILMALARI)
Komponent			Shartli belgilanishi			Komponent funksiyasi
Fotorezistor						Yoritilganlik o’zgarsa, qarshiligi o’zgaruvchi rezistor. LDR = Light Dependent Resistor-Fotosezgir rezistor
Termistor						Harorati ortishi bilan qarshiligi o’zgaruvchi rezistor.
MANTIQIY ELEMENTLAR Mantiq elementlari chin (1, yuqori,+Vs, ulanish) yoki yolg’on ( 0, quyi, 0 V, uzilish) signallarga ishlov beradi. Ko’proq ma’lumotga ega bo’lish uchun Mantiq elementlari bo’limiga qarang yoki adabiyotlarga murojaat qiling. Bu yerda ikki tipdagi – an’anaviy va IEC (International Electrotechnical Commission) Xalqaro elektrotexnika komissiyasi tasdiqlagan shartli belgilar keltirilgan.
Mantiq turi	Shartli belgilanishi			IMS shartli belgisi			Bajaruvchi mantiqiy amali
EMAS							EMAS mantiqiy amalida faqat bitta kirish mavjud. Kirishga ON (mantiqiy chin berilsa, chiqishda NOT (mantiqiy emas) hosil bo’ladi va aksincha. EMAS elementi kirishni inkor qiladi
VA							VA mantiq elementida ikki va undan ortiq kirish mavjud. Barcha kirishlarda mantiqiy «1» bo’lsagina chiqishda «1» bo’ladi.
VA- EMAS							VA-EMAS mantiq elementida ikki va undan ortiq kirish mavjud. Barcha kirishlarda mantiqiy «1» bo’lsagina chiqishda «1» teskarisi bo’ladi.

YOKI			YOKI mantiq elementida ikki va undan ortiq kirish mavjud. Kirishlardan birida mantiqiy «1» bo’lsagina chiqishda «1» teskarisi bo’ladi.
YOKI- EMAS			YOKI-EMAS elementi faqat ikki yoki undan ortiq kirishga ega bo’lishi mumkin. Kirishlarga berilgan mantiqiy qiymatlar ustida YOKI keyin EMAS amallarini bajaradi. Kirishlarida mantiqiy «1» bo’lmaganda chiqishda mantiqiy «1» kuzatiladi.
EX- YOKI			EX-YOKI elementi faqat ikkita kirishga ega. Ikkala kirishi ikki xil, mantiqiy «0» yoki «1» bo’lganda chiqishda mantiqiy «1» kuzatiladi.
EX- YOKI- EMAS			EX-YOKI-EMAS elementi faqat ikkita kirishga ega. Ikkala kirishida ham mantiqiy «0» yoki «1» bo’lganda chiqishda mantiqiy «1» kuzatiladi.