Sikloalkanlar (sikloparafinlar) Reja: Sikloalkanlar haqida ma’lumot Sikloparafinlarning fizik-kimyoviy xossalari

To’yingan uglevodorodlarning tabiatda uchrashi
Alkanlar - neft va tabiiy gazning asosiy tarkibiy qismidir. Ular tabiatda keng tarqalgan bo’lib odatda sof holda emas balki murakkab aralashmalar holida uchraydi. Alkanlarning ko’pgina aralashmalari toshko’mirda, tog’ mumi (azokrit) da yog’och va torf tarkibida, o’simliklarda ham uchraydi. Masalan: normal geptan qarag’ay daraxtidan, eykozon(C₂₀H₄₂) petrushka bargida, nonakozan (C₂₉H₆₀) karam bargida topilgan.
Ba’zi gullarning mumida qattiq uglevodorodlar : geptakazon (C₂₇H₅₆), oktakozan (C₂₈H₅₈) va triakontan (C₃₀H₆₂) bo’ladi. Olma po’stida, asalari mumida, g’o’zaning bargida, guli va chanog’ida ham yuqori molekulyar massali uglevodorodlarning borligi isbotlangan.
Sikloalkanlar – halqali to’yingan uglevodorodlar. Ular yana naftenlar, polimetilen uglevodorodlar deb ham nomlanadi. Umumiy formulasi CnH2n . Birinchi vakili siklopropan – C3H6
Nomenklaturasi:
Sikloalkanlarni nomlashda halqa raqamlanadi, o’rinbosar holati ko’rsatiladi, shu sikloalkanga to’g’ri keladigan alkan nomiga siklo- old qo’shimchasi qo’shiladi: Masalan: C3H8 - propan, C3H6 – siklopropan

t.me/masofatalim
Izomeriyasi:
Sikloalkanlarda ham alkanlardagi izomeriya turlari kuzatiladi. Shuningdek, ularda halqadagi uglerodlar soni o’zgarishi bilan ham izomeriya hodisasi kuzatiladi.
1) O’rinbosar izomeriyasi:

t.me/masofatalim
2) Halqa izomeriyasi:

t.me/masofatalim
3) Holat izomeriyasi:

t.me/masofatalim
Olinishi:
Sikloalkanlar va ularning hosilalari asosan neft va o’simliklar tarkibida uchraydi. Birinchi bo’lib rus olimi V.V.Markovnikov o’z shogirdlari bilan neftdan siklopentan, siklogeksan va ularning hosilalarini ajratib olgan
1) Gustavson usuli: sikloalkanni digaloid birikmalarga rux metali (yoki magniy) ta’sir ettirib olinadi.

t.me/masofatalim