Sifat tushunchasining mohiyati, sifat sohasidagi asosiy tushunchalar. Fanning predmeti, maqsadi va vazifalari. Reja

3. Mehmonxona menejmentida fanni o‘qitishning zarurati.
Tarixni kurib chikadigan bulsak sifatni tegishli tarzda ta’minlash usullari kadim zamonlardan kullanib kelingan. Xunarmandchilik endi rivojlana boshlagan vaktlarda xam bozorga sifatsiz maxsulot etkazmaslik masalasi kuyilgan edi. Umuman olganda sifatni ta’minlash usullarining rivojlanishi bir necha boskichga ajratilishi mumkin.
1. Maxsulotni sinash va yaroksizlarini ajratib tashlash.
Yakka xunarmandchilik davrida xar bir ishlab chikarilgan maxsulot, sinab kurilgan, yaroklisi sotilgan, yaroksiz (brak) deb xisoblangani chikarib tashlangan. Xar bir davlat arbobi uz davlatining manfaatini uylar ekan yaratilgan maxsulotlar yukori sifatli bulishini ta’minlashga karatgan. Buning uchun ma’muriy, xatto ulim jazosi xam kuzda tutilgan. Ommaviy ishlab chikarishning vujudga kelishi ushbu usulning kullanish darajasini keskin kamaytirdi, lekin uta muxim va murakkab maxsulotlar yaratishda xozir xam ishlatilmokda.
Maxsulotni sinash va ajratish usuli zaminida ikkita tamoyil etadi:

• 
  isti’molchi fakat yarokli maxsulot olishi shart;
  
• 
  boshkaruv iste’molchiga sifatsiz maxsulot yuborilmaslikka karatilgan buladi.
  

2. Sifatni boshkarish usuli. Ushbu usulning paydo bulishi 1924 yilda AKSH muxandisi Shuxart bilan boglanadi. U birinchi marotaba nazorat diagrammalarni kullashni taklif kildi va shu bilan ishlab chikarish jaraenida brakning oldini olish konsepsiyasiga asos soldi. Sifat nazorati ishlab chikarishning barcha boskichlarida kichik tanlamalarni tekshirish yuli bilan amalga oshirildi.
Ushbu boskich tamoyillari:

• 
  iste’molchi fakat yarokli maxsulot olishi shart;
  
• 
  boshkaruv texnologik jaraenlarni takomillashtirish yuli bilan brakni kamaytirishga karatilgan buladi.
  

Ushbu usul ishlab chikarish jaraenini standartlashuviga va rivojlantirishiga olib keldi, ammo ma’lum bulishicha korxonaning umumiy faoliyati mukobillikdan yirok bular ekan. Xarajatlar kushimcha foyda bilan koplanmasligi buning asosiy sababi deb topildi.
3. Sifatni doimiy ravishda oshirish.
Ushbu boskichning boshlanishi amerikalik menejer Edvars Deming nomi bilan boglanadi. U 1950 yilda YAponiya ishbilarmonlari oldida bir kancha ma’ruzalari bilan chikish kildi. Deming takliflarining asosiy goyasi texnik takomillashuvga emas, balki sifat falsafasini yaratishga xarakatlarni karatish zarurligiga asoslangan.
Ya’ni "Sifat maxsulotining asosi - bu mexnat sifati va barcha pogonalardagi sifatli boshkaruv, kaysi kim xar bir xodim uz ishidan xuzur kilsin". Xullas, ushbu boskich sifatni kompleks boshkarish tizimlarini yaratish va uzluksiz rivojlantirish ta’riflanishi mumkin.
Sifatni boshkarishning asosiy tamoyillari:

• 
  iste’molchi fakat yarokli maxsulotni olishi shart;
  
• 
  borshkaruv sifat tizimini takomillashtirish va nuksonlarni ishlab chikarishning uzida oldini olishga karatilgan buladi.
  

Sifatni boshkarish usulining asosiy tushunchalari ISO-9000 xalkaro standartlari negizida kullanilgan edi.
Shuni kayd kilish zarurki marketing konsepsiyasining rivojlanishi shaxsiy extiej va ommaviy ishlab chikarish orasidagi karama-karshilikni tez ochib tashladi. Maxsulot standartlashuvining yukori darajasi kuplab yarokli deb topilgan maxsulotlarning sotilmay kolishiga sabab buldi va sifatni boshkarish tizimlarining samarasini keskin pasayishiga olib keldi.
4. Sifatni rejalashtirish. Ushbu boskich xar bir maxsulot anik uziga xos sifatga ega bulishini ta’minlash maksadiga xizmat kildi. Uning amalga oshirilishi maxsulot ishonchligi nazariyasi va xisoblash texnikasining rivojlanishiga boglanadi. Aynan ushbu ilmiy yunalishlar loyixalash davrida bulajak maxsulotda nuksonlarni kura bilishga imkon yaratdi. Asosiy maqsad - nuksonlarni maxsulot ishlab chikarishdan oldin oldini olishdir.
Sifatni rejalashtirishning asosiy tamoyillari:

• 
  maxsulot iste’molchini koniktirishi shart;
  
• 
  boshkaruv nuksonlar paydo bulmasligiga karatilgan buladi.
  

Ushbu boskich jaxon buylab keng tarkaldi va zamonaviy sifatni boshkarish tizimlari sifatni rejalashtirish tamoyillari asosida faoliyat kursatadi.
XX-asrning oxirida nafakat maxsulot va ishlab chikarishning balki butun iktisodietning ekologik xavfsizligini ta’minlash zarurati yangi sifat falsafasi - turmush sifatini boshkarish boskichiga asos soldi. Ushbu boskichda sifat tushunchasi kompleks endashuvni talab kiladi. Asosiy e’tibor maxsulotning butun xaetiy sikli davrida ekologik va ijtimoiy xavfsizlikka karatiladi. Xozirgi kunda turmush sifatini boshkarish usuli tula konli ishlab chikilmagan va uning aloxida elementlarini xaetga tadbik etilmokda.