Сиёсий тизим моделлари (Д. Истон, Г. Альмонд, К. Дойч ва бошқалар)

Сиёсий онг: тушунчаси, тузилиши, вазифалари, даражалари ва турлари

Siyosiy ong siyosiy munosabatlar sub’ektlarining g’oyalari, nazariy tushunchalari, qarashlari, g’oyalari, qarashlari, qadriyat mulohazalari, emotsional holatlari majmui sifatida ta’riflanadi. Ya’ni, siyosiy ong shaxslar, ijtimoiy guruhlar, sinflar, millatlar, jamiyatning ishlab chiqarish, iqtisodiy va boshqa ijtimoiy munosabatlarining davlat hokimiyatiga umumiy munosabatidagi aksidir.
Kishilar ongi orqali yoritilgan siyosiy munosabatlar muayyan ijtimoiy-siyosiy nazariyalarda o‘z asosini va ifodasini topadi. Targ'ibot tashkilotlari va muassasalari tizimi orqali joriy etilgan siyosiy ong ijtimoiy taraqqiyotga faol ta'sir qiladi. Siyosiy g'oyalar va e'tiqodlar shaxslarning harakatlarining bevosita motivlari bo'lib xizmat qiladi.
Siyosiy ongning xususiyatlari Ijtimoiy ongning o'ziga xos shakli bo'lgan siyosiy ong quyidagi xususiyatlar bilan tavsiflanadi:

• 
  ijtimoiy-sinfiy munosabatlar bilan bevosita bog'liqdir;
  
• 
  u siyosiy munosabatlar orqali barcha jamoat tashkilotlari faoliyatiga ta'sir qiladi;
  
• 
  u ijtimoiy ongning barcha boshqa shakllariga (huquqiy, axloqiy, estetik, diniy) singib ketadi, ularga bevosita ta'sir qiladi, mazmunini belgilaydi.
  

19. 
    Сиёсий тизим тушунчаси, моҳияти, тузилиши ва вазифалари.
    

Siyosiy tizim deganda mamlakat siyosiy hayotida ishtirok etuvchi davlat, partiya va jamoat organlari va tashkilotlari majmui tushuniladi. Har qanday tizim, jumladan, siyosiy tizim quyidagi xususiyatlarga ega: - ko'p qismlardan iborat;

- qismlar bir butunlikni tashkil qiladi;
- tizimning chegaralari bor.
Siyosiy tizimning mohiyati
Siyosiy tizim ijtimoiy fanning fundamental tushunchalaridan biri sifatida siyosiy bilimlarning hozirgi bosqichi mevasidir. “Siyosiy tizim” atamasi Aristotel asarlarida uchraydi. Biroq, u na buyuk yunon tomonidan, na keyingi davr nazariyotchilari tomonidan qat'iy ma'noda tushunilmagan, balki faqat siyosiy hayotning alohida jihatini bildirgan.
Hozirgi zamon siyosatshunosligida “siyosiy tizim” tushunchasi muayyan jamiyat doirasida tashkil etilgan siyosiy faoliyat va siyosiy munosabatlarning barcha asosiy jihatlari va elementlarini qamrab oluvchi kategoriya sifatida ishlab chiqilgan.
Siyosiy tizimni jamiyatdagi hukmron ijtimoiy guruhlar manfaatlari bilan belgilangan umumiy normalar va qadriyatlar asosida oʻzaro taʼsir qiluvchi oʻxshash, bir-birini toʻldiruvchi rollar, munosabatlar va hokimiyat institutlarining yaxlit va dinamik toʻplami sifatida aniqlash mumkin. maqsad va niyatlarini amalga oshirish.
Siyosiy tizim o‘zining mohiyatida davlat va jamiyat o‘rtasidagi munosabatlarni takror ishlab chiqarishning asosiy shart-sharoit va omillarini aks ettiruvchi jamiyat miqyosida davlat hokimiyatini tashkil etishning chuqur, sifat jihatidan belgilangan asoslarini tavsiflaydi. Siyosiy tizim haqiqiy mamlakat yoki mamlakatlar guruhida mavjud bo'lib, uning asosini ma'lum odamlar jamoasi (milliy yoki xalqaro) tashkil qiladi.
Siyosiy tizimning funktsiyalari
1) Guruhlar va shaxslarning xulq-atvorini boshqarishga taalluqli tartibga soluvchi (me'yorlarni saqlash, ma'muriyat harakati va boshqalar);
2) uning ishlashi uchun zarur bo'lgan iqtisodiy va boshqa resurslarni qazib olish bilan bog'liq qazib olish;
3) taqsimlovchi - resurslar, imtiyozlar, xizmatlar, nishonlar va boshqalarni taqsimlash va qayta taqsimlash qobiliyati;
4) Ijtimoiy muhit talablariga doimo javob berish, uning o'zgarishlariga moslashish zarurati bilan bog'liq bo'lgan sezgir. P. Sharon haqli ravishda yana bir beshinchi, kam ahamiyatli va, ehtimol, eng muhim qobiliyatni qo'shadi: ichki, o'z-o'zini boshqarish qobiliyatini tavsiflovchi o'z-o'zini tartibga solish.

20.