Ўсиб келаётган ёш авлод жисмоний тарбияси ва спортда инновацион технологиялар


Ўсиб келаётган ёш авлод жисмоний тарбияси ва спортда инновацион технологиялар



Download 3,24 Mb.
Pdf ko'rish
bet51/312
Sana24.02.2022
Hajmi3,24 Mb.
#191213
1   ...   47   48   49   50   51   52   53   54   ...   312
Bog'liq
Инновационные технологии в спорте и физическом воспитании подрастающего поколения (1)

Ўсиб келаётган ёш авлод жисмоний тарбияси ва спортда инновацион технологиялар 
Халқаро иштирокчилар ҳамкорлигида республика илмий-амалий анжумани материаллари
 
45 
Xozirgi vaqtda jismoniy qobiliyatlarni besh asosiy turga ajratish qabul qilingan: kuch, tezkorlik 
va muvofiqlash qobiliyatlari, chidamkorlik va egiluvchanlik. Ularni har biri harakat faoliyatining har 
hil turlarida xilma-xil shakllarda namoyon bo‘ladi.
Jismoniy qobiliyatlar rivojlanishining asosiy qonuniyatlari Barcha jismoniy qobiliyatlarning 
yo‘naltirib rivojlantirilishiga xos qator qonuniyatlar mavjud. Ular tarkibiga quyidagilar kiradi:
1. Harakat-jismoniy qobiliyatlar rivojlanishining etakchi omili.
2. Qobiliyatlar rivojining harakat faoliyati rejimiga bog‘liqligi.
3. Jismoniy qobiliyatlar rivojlanishining bosqichligi.
4. Qobiliyatlar rivojining notekis va geteroxronligi (turli vaqtga mansubligi).
5. Qobiliyatlar rivojlanish ko‘rsatkichlarining qaytariluvchanligi.
6. Jismoniy qobiliyatlarning ko‘chishi.
7. Harakat malakalari va jismoniy qobiliyatlarning o‘zaro aloqasi va birligi.
Harakatga o‘rgatish va jismoniy qobiliyatlarni rivojlantirish jarayonlari, ularning ta’sir ob’ekti 
bitta-jismoniy mashqlarni bajarayotgan muayyan odam bo‘lishiga qaramay, turli qonuniyatlarni 
bo‘ysunadi. Qonuniyatlarning o‘ziga xosligi ularni ro‘yobga chiqarish uchun tegishli pedagogik 
amallarni talab qiladi: harakatlarga o‘rgatish uchun-bir xil pedagogik tamoyillar, jismoniy 
qobiliyatlarni rivojlantirish uchun boshqalari[3].
Pedagogik ta’sirotlar natijasini o‘stirishda yuksaltirib borish va moslashtiruv-adekvat 
chegaraviyligi tamoyili. Mazkur tamoyil jismoniy qobiliyatlar rivojlanishining bosqichma-bosqichligi 
va bir tekisda bormasligi qonuniyatlariga asoslanadi. Bu tamoyilga ko‘ra, jismoniy qobiliyatlarni 
takomillashtirish jarayonida ikkita, bir qarashda o‘zaro zid yo‘nalishlarni uyg‘unlashtirish zarur 
bo‘ladi.
Jismoniy qobiliyatlarni rivojlantirishda yosh xususiyatlari.
Yosh sportchilarni tayyorlash ishini muvaffaqiyatli amalga oshirish uchun rivojlanishning yosh 
xususiyatlarini, tayyorgarlik darajasini, tanlangan sport turi xususiyatlarini, jismoniy sifatlar rivojining 
o‘ziga xos jihatlarini, harakat ko‘nikma va malakalarining shakllanishini sinchiklab hisobga olish 
zarurdir.
Umumiy chidamlilik keng mushak guruhlarining ishtiroki bilan kechadigan aerob xususiyatli 
mushak faoliyatini uzoq muddat davomida bajarish qobiliyatidir. Umumiy chidamlilikning rivojlanish 
darajasi asab va endokrin tizimlarining funksional imkoniyatlari, yurak unumdorligi, harakat hamda 
vegetativ apparatlar ishining sozlanganligi bilan belgilanadi.
Maktabgacha yoshdayoq bolalar chidamlilikni rivojlantirishga yo‘naltirilgan aerob xususiyatli 
nisbatan uzoq muddatli ishlarni bajarish qobiliyatiga ega bo‘ladilar. 5-6 yoshli bolalar bir dars 
davomida 1,5 km masofani, bir yil muntazam shug‘ullanganda esa 2,5 km gacha masofani yugurib 
bosib o‘ta oladilar.
Kichik maktab yoshida aerob yo‘nalishdagi yuklamalar afzalroq sanaladi. Ular yurak qon tomir 
va nafas tizimlarining maqbul tarzda ishlashi uchun sharoit yaratadi. Bunday mashqlarning 
samaradorligi mashg‘ulotlarning dastlabki yillarida yuqori shiddatli maxsus yuklamalar beriladigan 
vaqtdagina past bo‘lmaydi.
Tezkorlik insonning tashqi ta’sirlarga bir zumda javob qaytarish hamda tez harakatlar bajara olish 
qobiliyatidir. Sport amaliyotida tezkorlik tezlik-kuch sifatlarining o‘ziga xos shakllarida namoyon 
bo‘ladi. Asab jarayonlarining harakatchanligi, mushakka berilgan asab impulsining amalga oshish 
tezligi va samaradorligi tezkorlikning fiziologik shartlari sanaladi. Tezkorlik sifatining namoyon 
bo‘lishi ATF qisqarishlar quvvat manbaining resintezini ta’minlovchi biokimyoviy reaksiyalar 
tezligiga ham bog‘liq. Katta tezlik bilan harakatlanishda insonning faqat funksional xususiyatlari emas, 
morfologik sifatlari: bo‘yi, tana og‘irligi ham katta ahamiyatga ega.
 Mushak kuchi mushakning zo‘riqish darajasi, shuningdek, tashqi qarshilik yoki og‘irlikka qarshi 
harakatlar kattaligi bilan tavsiflanadi. Mushak kuchining morfologik asosi mushak tolasidagi 
qisqartiruvchi oqsil miqdori, mushak tolalarining yo‘g‘onligi xisoblanadi. Kuch sifatining maksimal 
namoyon bo‘lishida natijaga ruhiy xozirlik ko‘rish, iroda hal qiluvchi ahamiyat kasb etadi. Mushak 
kuchining namoyon bo‘lishi, shuningdek, mushak tolalarining tezkor yoki sust turiga ham bog‘liq. Agar 
mushaklarda tezkor tolalar ko‘proq bo‘lsa, inson yuqori sur’atli tezlik-kuch harakatlarida maksimal 
quvvatni rivojlantirishga, portlash xususiyatiga ega bo‘lgan faoliyatni bajarishga qodir bo‘ladi. Sust 
motor birliklarining ko‘proq bo‘lishi uzoq muddat mobaynida mushak zo‘riqishini saqlab turish 



Download 3,24 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   47   48   49   50   51   52   53   54   ...   312




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish