Ўсиб келаётган ёш авлод жисмоний тарбияси ва спортда инновацион технологиялар

Инновационные технологии в спорте и физическом воспитании подрастающего поколения 
Материалы республиканской научно-практической конференции с международным участием
 
180 
tabiatshunoslikka oid asosiy bilimlarni 3-4 sinfdan boshlash yaxshi natija beradi.
«Tabiatshunoslik» integrativ kursi o‘quvchilarda dunyoning hozirgi tabiiy-ilmiy ko‘rinishiga 
muvofiq keluvchi fikrlash uslubi (tizimli tafakkur)ni shakllantirishga yo‘naltirilgan, bu hozirgi 
dunyoning insonparvar yo‘l bilan hal etilishini kutayotgan dolzarb muammolarini anglab yetishga 
imkon yaratadi. Kurs tabiiy fanlar ta’limi mazmunini insonparvarlashtirish konsepsiyasi asosida ishlab 
chiqilgan bo‘lib, u bilimlarni yagona metodologik negizda integratsiyalashni: tabiatshunoslik 
ob’ektlarini «tabiat – fan – texnika – jamiyat – inson» tizimida o‘rganish lozimligini asoslab beradi. 
Adabiyotlar: 
1. Karimov I.A. «Barkamol avlod orzusi» - T.; sharq nashriyoti1997 y.
2. Abdullaeva Q.A., Safarova R.G‘., Bikbaeva N.U, Baxramov. Boshlang‘ich ta’lim davlat 
ta’lim standarti. Boshlang‘ich ta’lim jurnali №6 2010-y. 
3. Abdullaeva Q.A, Safarova R.g‘, Bikbaeva N.U, Baxramov. 
4. Boshlang‘ich ta’lim Konsepsiyasi. Boshlang‘ich ta’lim jurnali № 6-1998 y. 
5. Abdullaeva q. Ochilov M., K.Nazarov, S.Fuzailov, N.Bikbaeva «Boshlang‘ich maktab 
darsliklarini yaratish mezonlari. T.: 1999.
 
МАКТАБГАЧА ЁШДАГИ БОЛАЛАР ЖИСМОНИЙ ТАРБИЯСИДА ҲАРАКАТЛИ 
ЎЙИНЛАРНИНГ БАЪЗИ ХУСУСИЯТЛАРИ 
Хамраев И.Т., катта ўқитувчи 
Бухоро давлат университети, Бухоро, Ўзбекистон 
 
Педагогика амалиётида предметлар билан сюжетли, ҳаракатли дидактик ўйинлар 
фарқланади. Болалар жисмоний тарбиясида ҳаракатли ўйинлар жуда катта аҳамиятга эга ва улар
кичик, ўрта ҳамда катта ҳаракатчанлик даражасига эга бўлиши мумкин. Кичик мактабгача 
ёшдаги болалар табиий ҳаракатларни ўйинлар ёрдамида ўзлаштирадилар (қадамлаб юриш, 
югуриш, сакраш, улоқтириш, тирмашиш). Ҳаракатли ўйинлар болаларни жисмонан 
тарбиялашнинг асосий воситаларидан бири. Уларни икки ёшдан бошлаб қўллаш мумкин. Бу 
даврда болалар югуриш, сакраш, улоқтириш, тирмашиб чиқиш каби ҳаёт учун зарур ҳаракат 
кўникмаларини ўзлаштира бошлайдилар [1, 2, 3, 8 ] 
Катта мактабгача ёшдаги болалар куч (қўлларда тортилиш), тезкорлик (қисқа 
масофаларга югуриш, мокисимон югуриш) ва бошқа ҳаракатлар бобида мусобақалашар 
эканлар, ўз ҳаракат ва имкониятларини баҳолашга қодир бўладилар. Жисмоний ривожланишдан 
ташқари, ҳаракатли ўйинлар болаларда ирода, мардлик, қатъиятлилик, чидамлилик, журъат 
каби ҳислатларни тарбиялашга ёрдам беради. 
Болалар ўзларининг ҳаракатига бўлган улкан эҳтиёжларини, одатда, ўйинлар воситасида 
қондиришга уринадилар. Улар учун ўйин биринчи навбатда, фаолият, ҳаракат. Ҳаракатли 
ўйинлар чоғида болаларнинг ҳаракатлари такомиллашади, ташаббускорлик ва мустақиллик, 
ишонч ва қатъият каби сифатлари ривожланади. Улар ҳаракатларини мувофиқлаштириш, ҳатто 
айрим қоидаларга риоя қилишни (дастлаб, албатта, содда шаклда) ўрганадилар [5, 6, 7] . 
Ҳар хил ўйинчоқлар билан ўтказиладиган мустақил ҳаракатли ўйинлар жуда фойдали; 
болаларни иккита, учтадан гуруҳлаш мумкин. Боланинг ҳаракатлари одатда ўйинчоқ турлари 
билан белгиланади: масалан, байроқчалар, ҳалқалар билан югуриш, машиналарни юргизиш, 
коптокларни юмалатиш, отиш, илиб олиш ва бошқалар. 
Болалар бундай ўйинчоқлар билан қизиқиб шуғулланадилар. Бирор мустақил ўйинларда
болалар дарҳол фаоллик ва ташаббускорликни намоён эта олмайдилар, уларнинг ҳаракатлари 
бир хил ва чекланган. Лекин катталарнинг топшириғини бажариш билан боғлиқ ўйинларда 
болаларнинг ҳаракатлари аниқ мақсадга йўналтирилган бўлади, улар ҳаракатларни бир неча бор 
такрорлаб, 
ҳаракат 
кўникмаларини 
мустаҳкамлайдилар, 
чаққонлик, 
эпчилликни 
ривожлантирадилар [8]. 
Болалар ҳатто ўзлари ўйин билан машғул бўлган вақтларида ҳам уларга раҳбарлик қилиб 
туриш жуда муҳим. Улардан айримларининг ўйинини мураккаблаштириш, бошқаларига 
бошлаган ишини охирига етказишни ўргатиш, учинчиси агар жимгина ўйнаётган бўлса, 
гаплашиб туриш мақсадга мувофиқ.
Кўпинча мустақил ўйинларда болалар нотўғри ва ҳатто хавфли ҳаракатларни ҳам 

---