Ўсиб келаётган ёш авлод жисмоний тарбияси ва спортда инновацион технологиялар

Использованная литература: 
1. Вербицкий А.А., Платонов Т.А. Формирование познавательной и профессиональной 
мотивации. – М.: Педагогика, 1986. – 124 с. 
 
СПОРТЧИЛАРНИ МУСОБАҚАЛАРГА ПСИХОЛОГИК ТАЙЁРЛАШНИНГ 
ПЕДАГОГИК-ПСИХОЛОГИК ЁНДОШУВ ВА УНИНГ АҲАМИЯТИ 
Б.Бегалиев.Б.Б.Каримов, Х.Махмаризаев, Қарши ДУ. Ўзбекистон 
Мамлакатимизда кадрлар тайёрлаш миллий дастурини босқичма-босқич ва 
муваффақиятли амалга ошириш кўп жиҳатдан ўқитувчи фаолияти, унингкасбий нуфузини 
ошириш билан боғлиқдир. Шундай экан, соғлом ва ҳартомонлама баркамол авлодни етиштириш 
узлуксиз таълим тизимида меҳнатқилаётган педагогнинг савиясига, тайёргарлигига ва 
фидоийлигига, унинг ёш авлодни ўқитиш ва тарбиялаш ишига бўлган муносабатига боғлиқдир. 
Ўқитувчи жамиятнинг ижтимоий топшириғини бажаради, ҳар томонлама етук 
мутахассисларни тайёрлашда ўқитувчи муайян ижтимоий-сиёсий, педагогик ва шахсий 

---

Ўсиб келаётган ёш авлод жисмоний тарбияси ва спортда инновацион технологиялар 
Халқаро иштирокчилар ҳамкорлигида республика илмий-амалий анжумани материаллари
 
263 
талабларга жавоб бериши лозим. Шундай экан, ўқитувчи мустақиллик ғоясига эътиқодли, ҳар 
томонлама ривожланган илмий тафаккурга эга, касбига тегишли маълумоти бор, яъни, ўз 
фанининг чуқур билимдони, педагогик мулоқот устаси, педагогик-психологик ва услубий 
билим ҳамда малакаларни эгаллаган бўлиши ҳамда турли педагогик вазифаларни тезда ечиши, 
вазиятларни сезиши, ўрганиши ва баҳолай олиши керак. У педагогик таъсир кўрсатишнинг энг 
мақбул усул ва воситаларини танлай олиш қобилиятига ҳам эга бўлиши лозим. 
Мустақил Ўзбекистоннинг келажаги бўлган авлодни тарбиялаш нозик, 
ниҳоятда катта диққат-эътиборни талаб қиладиган, ички зиддиятли жараёндир. 
Спорт соҳасида фаолият юритадиган педагог кадрлар олдида ҳам муҳим вазифалар 
белгилаб берилган. Энг аввало спорт соҳаси билан шуғулланиб катта натижаларни эгаллаган 
спортчи борки, билимини, ўз тажрибасини бошқаларга ҳам мукаммал ўргатишни, ўзининг 
махсус мактабини яратишни мақсад қилади. Айтайлик, хоҳ кураш, дзюдо, гимнастика, бокс, 
енгил атлетика ва ҳоказо спорт туридан шогирдларини мақсадли тайёрлар экан, унга педагогик 
салоҳият етарли бўлиши лозим. Юртимизда фаолият юритаётган Жисмоний маданият 
факультетларида сабоқ бераётган аксарият педагог спортчилар ҳам бир вақтлар Ўзбекистон 
чемпиони, спорт устаси деган номга лойиқ кўрилган. Қувонарлиси, талабалик давридаёқ кўплаб 
мусобақаларда қўли баланд келаётган ёш спортчилар бу ўқув муассасаларида ўз педагогик 
салоҳиятларини оширишмоқда.
Қуйидаги тавсиялар ҳам педагог спортчилар ҳам мураббийлар учун муҳим дастури амал 
ҳисобланади.
Маълумотларга қараганда машҳур спортчи А.П.Пуни тайёргарликни спортчининг 
психик ҳолати сифатида аниқлайди, ўз навбатига ўзига ишонч, охиригача курашишга интилиш 
ва ғалаба қозонишни хоҳлаш, сезиларли даражада эмоционал турғунлик, ўзининг 
ҳаракатларини, кайфияти ва ҳисларини бошқаришни билиш, мақсадга эришиш учун бор кучини 
тўплаб қобилияти билан тавсифланади. Спортчини мусобақага психологик тайёрлашда 
қуйидагиларга амал қилиш лозим.
Биринчидан, Рақиблар ва келгуси мусобақаларнинг шароитлари тўғрисида етарли ва 
аниқ маълумотларни йиғиш муҳим аҳамият касб этади. Иккинчидан, спортчининг 
имкониятлари, уларнинг қайдаражада машқ қилганлиги тўғрисидаги маълумотларни аниқлаш, 
тўлдириш ва мусобақа бошлангунгача уларни ўзлаштириш талаб қилинади. Мусобақаларда 
қатнашиш мақсадини тўғри аниқлаш лозим.
Спортчиларда ўзига ишончни ҳосил қилиш чун машғулот беллашувларида беллашувчини 
моҳирлик билан танлаш керак. Қатъиятсиз, ташаббуссиз ва ўз кучига ишонмаган спортчи учун 
кучсизроқ ёки озгина кучлироқ ва моҳир шерик билан ёки ўуқв беллашувида яхши тайёрланган 
ва юқори малакали, мураббий томонидан ўз шериги учун “ишлаш”вазифаси берилган спортчи 
билан учрашиши фойдалидир. Шунингдек, баъзида шартли беллашувларда шериклари учун бир 
нечта тенг аҳамиятга эга бўлмаган шароитлар яратиш керак. Бунда кучли спортчи бошқа 
спортчига нисбатан кўпроқ чекланган вазифа олади.
Кузатишлар, тажрибалар шуни кўрсатадики, кўпчилик спорт мураббийлари 
курашчиларга чалғиш, ўз диққатини бошқариш, ўзини қўзғатиш, қийин ҳаракатни бажариш 
учун иродавий зўриқишларини жамлаш, хотиржамлик, бўшаши ҳисларини ва бошқаларни 
яратишни махсус, мунтазам ўргатмайдилар.