|
KASB HUNAR KOLLEJI O’QUVCHI YOSHLARIDA JISMONIY SFATLARNI
RIVVOJLANTIRISH USULLARI
Jo`rayev J.R. , o’qituvchi, Buxoro davlat universiteti, Buxoro, O’zbekiston
Tezlik sifati ijtimoy mehnat va turli madaniyatda, ayniqsa jismoniy tarbiya darslari, sport
mashg’ulotlari hamda musobaqalarda sodir bo’ladigan harakat faoliyatining yuqori darajada ko’rininsh
alomatidir. Bu faoliyatni tarbiyalash, tezlik sifatiga ega bo’lish usullari haqida nazariy tushuncha va
aniq ma’lumot, bilimlarni berish hamda ularni o’zlashtirish, faqat sport natijalarini ko’rsatish bilangina
belgilanmadi. Balki eng avvalo salomatlikni mustahkamlash, mehnat (o’qish) faoliyatlarini
mustahkamlash, jismoniy barkamollikka erishish, mudofaa ishlariga layiqatlig bo’lib yetishish kabi
ijtimoiy-tarbiyaviy jarayonlarda qollanilishini ongnlig ravishda bilish bilan o’lchanadi.
E’tiborlik tamoni shundaki, har bir harakat, mashq-o’yinlariningshakli, mazmuni, maqsadi va
ularni texnik-taktik amallarning bajarilish holatlari bo’yicha tezlik sifati tarbiyalanadi va amalga
oshiriladi.
Kasb hunar kolleji o’quvchilari sport turlari yoki umumrivojlantiruvch mashqlarni
bajarishdagi nazariy tushincha va bilimlarni o’rgatishda jonli ijrolik, ko’rsadmaslik, videyotasvirlar
olingan lavxalar, qo’llanmalarnni qayta, takror ko’rish bilan nazariy bilimlarni mustahkmlashlari zarur.
Kuch sifati. Bu faoliyat insonlar hayoti va ijtimoiy turmish sgaroitida ko’p qo’laniladigan
yqori darajadagi faol harakat hisoblanadi. Kasb hunar kolleji o’quvchilarini jismoniy jihatdan barkamol
bo’lishidan kuch sifati muhum o’rinni egallaydi. Bu sifat og’ir atletika, boks, kurash kabi turlarning
Инновационные технологии в спорте и физическом воспитании подрастающего поколения
Материалы республиканской научно-практической конференции с международным участием
228
asosiy mazmunini tashkil etadi. Umumiy qilib aytganda, mushak bo’g’inlarining tortilishi va cho’zilishi
natijasida sodir bo’ladigan eng murakab, kuchli harakatli yig’indisi, majmui hisoblandi. Ularni bajarish
usullari barcha amallarni texnik-taktik amallar bilan amalga oshirish sodir bo’ladi.
Malimki, har bir sport turning mazmini va amalarini texnik- taktik usullarida bajarish yo’lari
har xildir. Buning uchun eng maxsus mashg’ulotlarda nazariy tushinchalar berib bojariladi.
Kasb hunar kolleji o’quvchi yoshlarning jismoniy tarbiya darslarida kuch sifatlarini tarbialash
asosan turnikda tortilish, gavdani ko’tarib oshib aylanib chiqish, tushish, tirmashib chiqish- tushish
usullarida qo’laniladi. Shuningdek yengil atletika darslarida raxbarlar startdan chiqshlarni, to’siqlardan
o’tishlarni, yadrova nayzalarni qay tariqa itqitishlarni va boshqa usullar orqali bajariladi. Bu amallarni
ham so’z bilan, namunalar bilan va videyitasvirlar bilan ko’rsatib, nazariy tushinchalar beriladi. Bu
jarayonlarni o’quvchilarning nazariy jihatdan tushuncha va keng bililarga ega bo’lishi muhum
ahamiyatga egadir. Yniy o’qituvchi murabiylarning ma’lumot- axporitlari, o’quv qo’lanmadagi
tasilotlar,teleko’rsatuvdagi dalillar yengil atletikachilar va chempiyonlar xaqidagi bilimlarni boyitish
bilan, o’zlarini bilimlarini boyitib boradilar.
Chidamlilik sifati. Insonlar faoliyatida chidamliylik sifati asosan og’ir mehnatlarni bajarish,
har qanday vaziyatlardaham o’zini tutush, bardosh berish bilan namoyon bo’ladi. Kasb hunar
kollejlarida jismoniy tarbiya va sport mashg’lotlari, ayniqsa musoboqalarda o’quvchi talaba- yoshlar
sportchilarning ishtiroki belgilangan vazifalrini to’la bajarish jarayonlarida chidamliy ochiq ko’rinadi
va begilanadi. Bular asosan yengil atletika- o’rta va uzoq masofalarga yugurush, suzish, gimnastika
asboblarida mamui mashqlarni bajrish, boks, kurash va og’r atletika sport turlarida amalga oshiriladi.
Ularning texnologik jihatdan bajarilishi asosida talab etiladigan hususiyatlariga izoh berilsa, bazi bir
nazariy tushunchalarni eslatish mumkin, yani:
O’rta va uzoq masofalarga soniyain, o’rta va tezlik darajasida yugurushda eng avvalo nafas
olish og’irlashadi, qo’l oyoqlar va yelka mushaklarining harakati susayadi, qiyinlashadi.Bu esa
masofani to’la yugiri o’tish, marraga o’z vaqtida yetib kelishga to’sqinlik qiladi. Bu jarayonlar sodir
bo’lmasligi uchuno’quvchi yoshlar, ayniqsa sportchilar eng avvalo jismoniy baquvat bo’lishi va nazariy
bilimlarn egalashlari lozim bo’ladi.
Kasb hunar kolleji o’quvchi talablari, oily ta’lim muassasalari talabalari chidamliylik
sifatlarini egallashdayugurushlar qatorida turnikda tortinish va o’tirg’ichga qo’llarini tayab bukib-
yozish kabi murakab mashqlarniham qo’laniladi. Bunda kuch va chidamlilik sifatlari birlashib
shug’illanuvchilardan kata mahoratlarni talab tadi. Shu sababdan kasb hunar kolleji o’quvchi yoshlari
yugurush, sakrash, yadro itqitish, torilish va shu kabi chidamlilikni talab etuvchi mashq- o’yinlarning
bajarilish texnik- taktik usullari xaqidai nazariy bilim, tushunchalarga ega bo’lishlari lozim. Buning
uchun esa avval chidamliylikka qaratilgan mashqlarni sinchiklab o’qib borishga to’g’ri keladi.
Chidamliylik sifatining ijtimoiy mehnat, turmush va mudofaa, turli vaziyatlar sodir bo’lganda
qo’lanilish jarayonlari hamda ularning mehnatlarini o’quvchi, talaba va ishchi- mehnatkash yoshlar
nazariy jihatdan bilgan holda ularni amalda qo’lash yo’llarini ham puxta egallashlari haytiy
zaruryatlardi. E’tirof etish joiski, chidamliylik sifatida jismoniy faoliyatlar qshida ruxiy jihatdan
bardosh berish,o’zini tuta bilish kabi fazilatlatlar muhum ahamiyatga egadir. Shu asosida kasb hunar
kolleji o’quvchi yoshlarida iroda, o’zini bilish, boshqarish kabi xislatlarga ega bo’lish talab etiladi.
O’quvchi yoslarda jismoniy va manaviy tushunchalarnigng birlgi doimo qo’shib tarbiyalanishi yaxshi
samaralarga erishishda muhum ahamiyat kasb etadi.
Egiluvchanlik sifati. Jismoniy tarbiya ta’limida egiluvchanlik sifatlar asosan gimnastika,
akrabatika, badiy gimnastika, raqislar, suv sporti turlari, yengil atletikaning sakrash, irg’itish, to’siqlar
osha yugurush va boshqa sport mashqlarini bajarishdanomoish bo’ladiganjizibalik harakatlardir. Yani
tana azolarining egilshi, har tomonga burilishi, cho’zilishi kabi faoliyatlarning natijasidir.
Mazkur faoliyatlar ijtimoiy turmush, mehnat jarayonlarida uzluksuz ijro etiladigan va turli
faoliyatlarni ihtiyoriy yoki to’satdan bajarishda muhum ahamiyatga ega. O’quvchi va talaba
yoshlarning kundalik hayot, turmish, o’qish jarayonlarida oddiy yokiy murakkab harakatlarni
bajarishda egiluvchanlik sifatlari ko’p uchiraydi, shu sababli mushak tolalarining cho’ziluvchanlik va
qayta o’z holatiga kelish sabablari, bo’g’imlar va umurtqa pog’onalarining egilib- tortilish faoliyatlari,
ularning gavda tuzilishi o’sishidagi sabablar ahamyati, hamda bu jarayonlarni tarbiyalab mustahkam
yo’llarni nazariy jihatdan tushinish, bilish zaruriyatlarini anglash, o’quvchi shlar eng zarur bo’lgan
vazifa hisoblanadi. Shu o’rinda uzoq o’tirib mehnat qilish, egilib uzoq turush, tizzalarni to’la bukib
Do'stlaringiz bilan baham: |
