Щзгармас ток машиналари

1.7. ТРАНСФОРМАТОРНИНГ ЧЩЛЬАМЛАРИНИ УЛАНИШ СХЕМАЛАРИ

Куч трансформаторларининг чщльамлари асосан юлдуз-юлдуз (Y/Y), учбурчак-учбурчак (/), юлдуз-учбурчак (Y/) ва жимжимали-юлдуз (Z/Y) схемаларида уланади. Чщльамларнинг уланиш схемалари трансформаторнинг иш шароитига, истеoмолчининг турига ва характерига ъам боьлиы бщлади. Трансформаторларни ъимоялаш схемаларини ишлаши учун чщльамлар нолp нуытали схемада ъам уланиши мумкин. Давлат стандарти бщйича уч фазали куч трнасформаторларининг фазаларини кетма-кетлиги уланиш схемаси бщйича чапдан щнг томонга щыилади. Уч фазали трансформаторларнинг юыори кучланишли чщльамларнинг боши А В С, ва охири X Y Z, паст кучланишли чщльамда а, в, с ва х, y, z билан белгиланади.

Трансформаторлар чщльамларининг уланиш усуллари махсус ъужжатларда келтирилаётганда аввал юыори кучланишли чщльами кейин ыуйи кучланишли чщльамнинг уланиш схемаси ёзилиб улар орасига ыия чизиы чизилади. Агар бирор чщльамнинг ундан чиыарилган нейтрал сими мавжуд бщлса, у ъолда мазкур чщльамнинг белгисига «0» ыщшимча белги индекс кщринишида ыщйилади. Шу тариыа Y₀/ белгиси ыуйидагича щыилади: юыори кучланиш чщльами юлдузча уланган ва нейтрал сим чиыарилган, ыуйи кучланиш чщльами учбурчак схема бщйича уланган.
Чщльамларни Z/Y, Z/ ва Z/Z схемада улаш усуллари бизнинг давлатимиздаги куч трансформаторларда кенг ыщлланилмайди. Автоматик бошыариш тизимларининг ва баoзи кичик ностандарт автоном электр тизимларининг трансформаторларини ъисобга олган ъолда чщльамларни улашда асосан амалда ыуйидаги улаш усуллари кщпроы учраши мумкин: Y/Y₀ ёки Y/Y; Y/; Y/Z ёки Y/Z₀ ; /Y; / ёки /Z₀.
Юыорида келтирилган схемалар бщйича уланган трансформаторларнинг иккита чщльамидан бирининг боши ва охири иккинчисига нисбатан алмаштирилса, масалан, иккинчисига нисбатан биринчи чщльам тескари щралган бщлса, у ъолда уч фазали трансформатор чщльамларини щн икки хил уланиш турларини кщриш мумкин. Баoзи чет эл корхоналарининг ишлаб чиыарган электротехник махсулотлари таркибидаги мавжуд трансформаторларда улаш турларининг ъаммасини учратиш мумкин.
1- жадвал

Уланиш схемалари		Вектор диаграммалари		Шартли белгиланиши
Юыори кучланиш	Ы a в с уйи кучланиш	Юыори кучланиш	Ыуйи кучланиш
A B C