Щзбекистон республикаси олий ва щрта махсус таoлим вазирлиги

Muammoli savol 1. Qaysi proeksiyalash usulida geometrik shakllarning haqiqiy o‘lchamlari: a) o‘zidan kichik, b) teng, v) katta bo‘lib proeksiyalanadi.

Tayanch iboralar


CHizma geometriya, fazoviy geometriya, proeksiya, markaziy proeksiyalar, parallel proeksiyalar, oboekt, fazo, tasvir, nuqta, to‘g‘ri chiziq, tekislik, proeksiya tekisligi, proeksiya nurlari, proeksiyalash markazi, xos nuqta, xosmas nuqta, o‘tkir burchak, qiyshiq burchak, yo‘nalish, aksonometrik proeksiya, ortogonal, kesma, parallel, perpendikulyar

1.1. CHizma geometriya fanining maqsadi, vazifalari va injenerlar tayyorlashdagi o‘rni

CHizma geometriya umumkasbiy fanlar qatoriga kirib Oliy taolimning bir qator bakalavr yo‘nalishlari bo‘yicha kadrlar tayyorlashda muhim o‘rinni egallaydi.
Ushbu fanning maqsadi, talabalarga bilim va ko‘nikmalar berishdan tashqari, muhandis uchun zarur bo‘lgan texnik fikrlarni chizma yordamida bayon etishni, geometrik loyihalash asoslarini, chizmalar tuzishni nazariy asoslarini o‘rgatadi.
CHizma geometriya fanining vazifalari:

• 
  Nuqta, to‘g‘ri chiziq, tekislik va sirtlarning tasvirlarini chizishning nazariy asoslarini;
  
• 
  Geometrik elementlar va jismlarning o‘zaro vaziyatlari, o‘zaro kesishuvi, haqiqiy kattaligini aniqlashga oid masalalarni echishni;
  
• 
  To‘g‘ri burchakli va aksonometrik proeksiyalar yordamida oddiy buyumlarning tasvirlarini chizishni;
  

Barcha murakkab jismlar nuqta, to‘g‘ri chiziq, tekislik singari oddiy geometrik elementlardan tashkil topgan. SHuning uchun chizma geometriya fanining asosini sodda geometrik jismlarni proeksion xossalari tashkil etadi.
Bu fanni chuqur o‘rganilishi keyinchalik fundamental muhandislik fanlarini va chizmalarni tayyorlashning avtomatlashtirilgan komppyuter grafikasi tizimlarini har tomonlama o‘zlashtirish imkonini yaratadi.
Ma’ruzalar matnida quyidagi belgilashlar kiritilgan:

1. 
   Fazodagi nuqtalar – lotin alfavitining O gacha bo‘lgan bosh harflari bilan: A, B, C,..., N, O.
   
2. 
   Nuqtalar (va boshqa elementlar) qatori – satr usti indekslari bilan: A¹, A², A³,...
   
3. 
   Fazodagi chiziqlar – chiziqqa tegishli nuqtalar bilan.
   
4. 
   Burchaklar – grek alfavitining kichik harflari bilan.
   
5. 
   Tekisliklar – grek alfavitining katta harflari bilan: (delta), (sigma), (omega),  - teta,  - lyambda,...,
   
6. 
   Tekislik izlari – gorizontal: _P1, _P1, _P1,..., frontal: _P2, _P2, _P2,..., profil: _P3, _P3, _P3,...
   
7. 
   Sirtlar – grek alfavitining katta harflari bilan: , , ,...
   
8. 
   Proeksiya tekisliklari: ixtiyoriy tekislik – P, gorizontal – P₁, frontal – P₂, profil – P₃, qo‘shimcha – P₄, P₅, Proeksiyalash markazi – S harfi bilan.
   
9. 
   Proeksiyalar o‘qi – kichik x, y, z harflari yoki (qo‘shimcha tekisliklar kiritilganda) P₂/P₁, P₂/P₃, P₂/P₄ ko‘rinishda. Koordinata boshi - O.
   
10. 
    Nuqtaning proeksiyalari – satr osti indekslari bilan: gorizontal - A₁, V₁, S₁,... frontal – A₂, V₂, S₂,... profil – A₃, V₃, S₃...
    
11. 
    CHiziq proeksiyalari – kichik lotin harflari: a₁, b₁, c₁, a₂, b₂, c₂, a₃, b₃, c₃ yoki unga tegishli nuqtalarning proeksiyalari bilan.
    
12. 
    Burchaklar – grek alfavitining kichik harflari bilan:  (alfa),  (beta),  (gamma).
    
13. 
    É - nuqtaning to‘g‘ri chiziq, tekislik yoki sirtga tegishliligi,  - to‘g‘ri chiziqning tekislik yoki sirtga tegishliligi, Ç - kesishgan, ^ - perpendikulyar, || - parallel,  - va (biriktiruvchi so‘z),  - natija, teng.