Щзбекистон Республикаси Олий ва Щрта махсус талим вазирлиги

"Figaroning to’yi" operasi.

"Figaroning to’yi" operasini Motsart 1786 yilda yozgan. Mashhur frantsuz yozuvchisi Per Bomarshe yaratgan "Be’mani kun yoki "Figaroning uylanishi" nomli komediyasi bu operaga asos bo’ldi.Opera hajviy asar bo’lib uning mazmuni kuyidagicha:

Graf Almaviva uyida uning hizmatkorlari Figaro va Syuzannaning to’yiga tayyorgarlik ko’rilmokda.Ammo grafning o’zi hizmatkor qizni yoqtiradi.Shuning uchun turli xiylalar ishlatib to’yni to’xtatishga urinadi.Ammo Figaroning topqirligi va uddaburonligi barcha to’siqlarni engadi. Xo’jayin noqulay ahvolga tushib hammaga kulgi bo’ladi. Opera quvnoq to’y marosimi bilan yakunlanadi.
Nohaqlik va o’z huquqlarining poymol etilishini boshidan kechirgan kompozitorga komediya syujeti juda yoqqan. Oddiy kishining boy-badavlat adolatsiz kishi ustidan ustunligini ko’rsatish imkoniyati Motsartni ayniqsa qiziqtirdi. Opera teksti - librettoni yozgan italyan shoiri Lorenco da Ponte cenzura talablariga ko’ra komediyaning o’tkir hajviy joylarini silliqlashga majbur bo’ldi. Shunga qaramay operaning asosiy g’oyasi - hizmatkorning ho’jayin ustidan ustunligi g’oyasi saqlab qolindi.
Operaning uvertyurasi sho’x, quvnoq xarakterda yozilgan va o’zida butun operaning mazmunini aks ettiradi. Uvertyura sonata shaklida yozilgan, lekin unda rivojlov bo’limi yo’k. Bosh mavzu re majorda yozilgan va sho’x, g’ayratli, quvnoq Figaro obrazini ifodalaydi. Orkestrda asosan skripkalar ijro etadigan yordamchi mavzu juda go’zal va jozibali bo’lib boshqa kahramon Syuzannaning musiqiy xarakteristikasidir.
"Figaroning to’yi" operasiga yozilgan uvertyura shu xildagi asarlar orasida o’zining ajoyib xususiyatlari bilan ajralib turadi. Shuning uchun uni alohida, ya’ni operadan ajratib kontsertlarda ijro etish ham odat tusiga kirgan.
Opera bosh kahramoni Figaro partiyasi bariton ovozi uchun yozilgan. Uning ariyalari va u qatnashgan ansambllar Figaro xarakterining turli tomonlarini -quvnoqlik, topqirlik, g’ayratlilik va uddaburonlikni ko’rsatadi. Ayniqsa birinchi pardadagi ariyasi nihoyatda mashhur. Ariyada harbiy hizmatga borish buyurilgan yosh hizmatkor Kerubinoning kelajagi haqida so’zlanadi. Ariya rondo shaklida yozilgan. Marsh xarakteridagi asosiy tema - refren uch marta takrorlanadi, orasida esa engil, jozibali va harbiy signal xarakteridagi musiqa eshitiladi.Bu mashhur ariya boshqa cholg’u sozlari ijrosi uchun ham moslangan.
"Figaroning tuyi" operasidagi barcha nomerlar - ariyalar, ansambllar, xorlar, raqs nomerlari juda chiroyli kuylar asosida yozilgan. Shuning uchun opera musiqasi o’sha davrdayoq mashhur bo’ldi. Hozirgi kunda ham bu opera millionlab musiqa ixlosmandlarining eng sevimli asarlaridan biri hisoblanadi.