Щзбекистон Республикаси Олий ва Щрта махсус талим вазирлиги

Sonata №23 «Appassionata»

Betxovenning 23 raqam ostida yozilgan sonatasi butun jahon musiqa adabiyotining eng buyuk, durdona asarlaridan biri hisoblanadi. Buyuk frantsuz yozuvchisi Romen Rollan aytishicha bu sonata kompozitorning boshqa sonatalari orasida «Monblan kabi Alp tog’larining boshqa cho’qqilari uzra savlat to’kib turadi». Sonataga «Appassionata» deb Betxoven nom bermagan, lekin shuni aytish joizki bu nom musiqaning mohiyatini juda to’g’ri ifodalaydi. «Appassionata» so’zi «zavq-shavqqa to’la, ehtirosli» degan ma’noni bildiradi.

Bu asarda juda kuchli intilish, kurash, qalb qo’zg’oloni va ehtiroslarning junbushga kelishi tasvirlangan. Betxovendan bu sonataning mazmuni haqida so’raganlarida, u qisqa qilib «Shekspirning «Bo’ronini» o’qinglar» deb qo’yaqolgan ekan. Lekin kompozitor bu bilan «Shekspir asarini musiqada tasvirladim», - demoqchi emas edi. Betxovenning boshqa sonatalari musiqiy mavzularining go’zalligi borasida «Appassionata» bilan bellashishi mumkin. Lekin dinamikaning shiddati borasida ularning xech biri «Appassionata»ga etolmaydi.
Sonata fa minor tonalligida yozilgan va uch qismdan iborat. Qismlar musiqasi turli xarakterda bo’lsa ham sonataga yaxlitlik xususiyati xos. Birinchi qism sonata allegrosi shaklida yozilgan. Ekspoziciyadagi bosh mavzu fojiali xarakterda. Yordamchi mavzu yorqin, osoyishta xarakterda bo’lib bosh mavzudan farq qiladi. Shu ikki mavzuni rivojlantirish orqali kompozitor birinchi qismda ayovsiz kurash manzaralarini mahorat bilan tasvirlab bergan.
Sonataning ikkinchi qismi - Andante variacialar shaklida yozilgan. Musiqa, osoyishta, lirik kayfiyatda. Bu qism ehtiroslarning junbushga kelishi va shiddatli kurashlar tasvirlangan birinchi va uchinchi qismlar o’rtasidagi yorqin epizoddir.