габаритига ъам, нуватига ъам таосир этади. Шу сабабли буюмнинг асосий
материали
учун
тегишли сонлар
наторини
тузиб
олиш
ягона
стандартлаштиришнинг энг муъим вазифаларидан бири хисобланади. Бир холда
асосий параметрлар сифатида чизинли шлчамлар, бошна холларда нувват,
тезлик ёки оьирлик ва х.к. лар олиниши мумкин.
Халн хшжалигини хамма тармонларида ишлаб чинариладиган
махсулот
шлчамини
сон нийматларида
ва
бошна
хилма
хил,
характеристикасига доир сон нийматлардаги турли-туманликдан нутилиш учун
афзал сонларда ишлатилади.
Халнаро тавсиялар асосида тузилган ГОСТ 8032-92 да 4 та афзал
сонлар кшрсатилган; бу наторлар турли махражли геометрик прогрессияларга
асосланиб тузилган бшдиб, нуйидагича белгиланади:
К5, К10, К20, К40, (К80 сонли махсус зарурат бшдгандагина
ишлатилади)
Маолумки, геометрик прогрессия, хар бир сон шзидан олдинги сонни
прогрессиянинг мажражи деб аталадиган бир сонга кшпайтириш йшли билан
хосил нилинадиган сонлар наторидир. Бу наторларга
доир прогрессияларнинг
махражлари
10
нинг ёнидаги сонга тенг кшрсатгичли илдизи тарзида
белгиланган;
К5 учун л/ТО
К
10
учун ^УТО
К
20
учун
2
л/Г
0
К40
учун
4\ [ \ 0
ва К80 учун \/Г 0 . Бу наторлар учун афзал
сонлар мос холда 1; 1,6; 1,12; 1,18; 1,25; 1,32; 1,4; 1,5 ва х.к.
Саноатнинг хамма тармонларида параметрларнинг бир нийматидан
2
-нийматига штиши ягона тартибининг шрнатилиши тип-шдчамлар сонини
камайтиради, бошланьич материалларни тежаб сарфлашга ва турли буюмлар,
материал, ишлаб чинариш жихозлари габаритлари, нувватлари ва шунга
шхшашлар жихатидан шзаро боьланишини энг манул тарзда хал этишга имкон
беради.
Агар электрмоторлар учун афзал сони
а
УГО ~ 1,25
дан иборат КЛ0
натор набул нилса, хар хил двигателларни нуввати ватт хисобида нуйидагича:
2,5; 4; 6,3;
8
; 10; 12,5; 16; 20; 25 ва х.к. (бу сонларнинг хар бирини 1,25
гакшпайтириш керак) бшлади.
Сонларнинг бу натори набул нилиниши
билан барча нувватли
двигателлар ишлаб чиьтрилада деган маоно чинмайди. Энг муъими, бу тартиб
истеомолчига керак белган двигател хилини исталганвантда ишлаб чинаришга
имкон беради.
Афзал сонлар наторига асосланиб, ишлаб чинариш жихозларининг
типлари анинланади ва шу йшл билан буюмлар шлчамлари билан
двигателларнинг
нуввати,
ускуналарнинг
унумдорлиги
ва
бошна
кшрсатгичлари орасидаги монандлик масаласи хал нилинади.
62
Стандарт ва нормалларнинг афзал сонлар асосида хал этилиши
машиналардаги детал, узел ва агрегатларнинг
шзаро алмашиниш имконини
янада оширади.
5.3. Унификация, унинг даражаси. Агрегатлаш
Унификациялаштириш- бу стандартлаштиришнинг бир усулидир.
Унификациялаштириш хар хил функционал вазифани бажарувчи махсулотлар
турларини, типларини, марка ва сортаментини, шлчамларини рационал
ниснартириш. Бу деталлар номенклатурасини ниснартиришга ва тайёрлаш,
ишлатиш ва таомирлаш таннархини ниснартиради.
Конструктив элементларни унификациялаш натижасида монтаж,
шлчов ва найта ишловчи асбоблар номенклатурасини ниснартиришга олиб
келади.
Оргинал детал ва узелларни унификациялаш ички (берилган
махсулот чегарасида), ва ташни (машина деталларини шзаро алонада ёки
заводни биргалиги) бшлади.
Унификациялашдан мансад энг яхши
конструкцияли ва арзонга
тушадиган машина-асбоб ва нуролларнинг ншп хилини асосли равишда энг кам
сонга келтиришдир.
Агар машинасозликда ишлатиладиган хамма кесувчи (Ьишт пресси,
ЛФМ,
бетон
таълагич,
ьалвир
машина
ва
бошналар)
нуроллар
унификацияланса, сшнг бу нуролларни ихтисослаштирилган заводларда паток
усулида кшплаб ишлаб чинариш ташкил этилса, бу нуролларни ишлаб
чинаришга сарфланадиган вант 40% гача, нуролнинг нархи эса бир неча марта
камайиши хисоблаб анинланган. Халн хшжалигининг хамма тармонларида
унификациялашни кенг кшламда амалга ошириш фанат илгаридан тузилган
стандарт ва нормаллар асосидагина мумкин бшлади.
Do'stlaringiz bilan baham: