Шуҳрат эргашев жаҳон тарихи (Янги давр. 1-қисм. Xvi–xviii асрлар)

Франция XVIII асрда. Буюк француз буржуа
инқилобининг сабаблари ва бошланиши
Сўл кучлар томонидан Буюк деб аталган бу инқилоб фақат Фран-
циядаги эмас, балки бутун Европадаги эски тартибларни ҳам бузиб 
ташлади. У халқаро аҳамиятга эга бўлиб, бутун XIX аср унинг таъ-
сири остида ўтди.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

184
«Одамлар озод ва тенг ҳуқуқли бўлиб туғиладилар!» – бу 
сўзлар 1789 йили Францияда жаранглади ва қарийб икки аср бошқа 
қитъаларда ҳам акс садо берди.
Қишлоқ хўжалиги. Деҳқонлар ва зодагонлар. XVIII асрнинг 
70-йилларига келиб ҳам Франция аграр мамлакат бўлиб қолаверди. 
25 миллионли аҳолисидан 22 миллионини деҳқонлар ташкил қи-
ларди.
Бу пайтга келиб, деҳқонларнинг асосий қисми шахсан эркин 
бўлсада, ҳали яна бир ярим миллион деҳқонлар монастирларга 
қарашли эди. Деҳқонлар яшаётган ва ишлаётган ерлар феодал-
ларнинг мулки ҳисобланарди. Бунинг учун улар сеньорлар фой-
дасига бир қатор тўловлар (пул ёки мол билан) тўларди. Кўпинча 
деҳқонлар ердан фойдаланганлиги учун ҳосилнинг тўртдан бир 
қисмини беришга мажбур эдилар. Шунингдек, яна сеньорлар фой-
дасига деҳқондан йўл, кўприк, ярмарка тўловлари, тутун пули (уй-
ида олов ёқиш ҳуқуқи учун) олинарди. Тегирмон, нонвойхона, узум 
эзувчи босқонлардан фойдаланиш ҳуқуқи ҳам фақат сеньорларга 
тегишли эди. Деҳқонлар балиқ овлай олмас, ўрмонда ов ҳам қила 
олмасдилар. Сеньор суд ҳокимиятига ҳам эга эди.
Католик черковига деҳқонлар ҳамон ҳосилнинг «ўндан бир»ини 
берарди. Улар давлатга жон боши солиғидан ташқари бошқа 
солиқлар ҳам тўларди.
Қишлоқларнинг камбағаллашиши одатий ҳол бўлиб қолди. 
Кўпгина деҳқонлар тиланчи ва дайдиларга айланиб кетдилар. «Нон 
исёнлари» ва солиқ зулмига қарши қўзғолонлар ҳам тез-тез бўлиб 
турарди.