Шуҳрат эргашев жаҳон тарихи (Янги давр. 1-қисм. Xvi–xviii асрлар)

XVI–XVIII асрларда фандаги тараққиёт
Инсоннинг уни ўраб турган оламга қизиқиши ортиб бориши 
янги давр хусусиятларидан бири бўлиб қолди. Оламнинг эски, ўрта 
асрдаги образи бузила бошлади. Олам чегаралари сурилди. Олим-
лар Ернинг Қуёш атрофида айланишини исбот қилдилар. Жордано 
Бруно оламнинг чексизлиги ҳақидаги назариясини яратди.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

76
У ишонч пойдеворини бузди. Фромборкдаги ибодатхонани 
ўраб турган қалъа деворида жойлашган мўъжазгина минорада 30 
йил ёлғиз ва тинч одам – буюк поляк астрономи Николай Коперник 
(1473 –1543) яшади. Айнан у минг йиллар давомида қабул қилинган 
Ернинг ҳаракатсизлиги ҳақидаги таълимотдан воз кечиб, фанда
улкан тўнтаришни амалга оширди.
Николай Коперник кенг маълумот олди, Краков ва Италия уни-
верситетларида ўқиди. Тасвирий санъат, математика, фалсафа, грек 
тили, астрономия, ҳуқуқ, тиббиёт ва бошқа фанларни ўрганди. 
Айнан ана шу йиллар уни Оламнинг ривожланиш қонунларини 
ўрганишга интилаётган тадқиқотчига айлантирди.
24 ёшида у ватанига қайтиб келиб, каноник
1
бўлди. Энди унда 
яшашга маблағ ва вақт бор эди. Оддий мосламалар ёрдамида у 30 
йил осмон жисмларини кузатди. Мураккаб ҳисоб-китоблар унга, Ер 
Қуёш атрофида ва ўз ўқи атрофида айланади, деган гелиоцентрик 
хулоса чиқаришга ёрдам берди.
Ерни ҳаракатсиз деб ҳисоблайдиган дунёга бу ҳақда айтиш у 
пайтларда хавфли эди. Шунга қарамасдан у буни айтишга қарор 
қилди, чунки ўз билимини одамларга қолдириш кераклигига ва 
ўзининг ҳақлигига шубҳаси йўқ эди. 1543 йили «Осмон жисмлари-
нинг айланиши ҳақида» деб номланган китоби чоп қилинди. Копер-
ник ўлим тўшагида эди. 1543 йил 23 май куни дўстлари китобни 
олиб келганларида у беҳуш ётарди.
Николай Коперникнинг қабри қаерда эканлигини ҳалича ҳеч ким 
билмайди, лекин ундан ёдгорлик бўлиб китоб қолди. Таълимот ўз 
издошларини топди.