Шуҳрат эргашев жаҳон тарихи (Янги давр. 1-қисм. Xvi–xviii асрлар)

Инқилобнинг якунланиши.
Англиянинг конституцион монар хияга айланиши
Республиканинг ўрнатилиши. Парламентнинг 1649 йил 17 
мартдаги қарори билан қироллик ҳокимияти «кераксиз, халқ фаро-
вонлиги учун зарарли ва хавфли» бўлгани учун йўқотилди. Қарорда: 
«Бу мамлакатда ва Ирландияда қироллик унвонининг қайсидир бир 
шахсга тегишли бўлиши фойдасиз, қийин ва эркинлик учун, жами-
ят хавфсизлиги ҳамда халқнинг ошкора манфаатлари учун хавфли 
эканлиги аниқланганлигини ва тажрибада исботланганлигини эъ-
тиборга олиб, ушбу парламент ва унинг ҳукми билан қарор ва эъ-
лон қилинадиким, инглиз миллатининг қироли унвони бундан буён 
қайсидир бир шахсга тегишли бўлмаслиги ва амалга оширилмасли-
ги керак...» дейилади.
Икки кундан кейин унинг тақдирига лордлар палатаси ҳам ше-
рик бўлди.
19 май куни Англияда республика эълон қилинди. «Бундан
буён, – дейилади Декларацияда, – Англия парламентдаги халқ ва-
киллари томонидан бошқарилади». Бой савдогарлар, тадбиркор-
лар ва янги зодагонлар ҳукумат тепасига келдилар. Бутун қонуний 
ҳокимият тўлалигича аъзолари ўзларини «инглиз озодлиги»нинг 
асровчилари деб атайдиган Узоқ муддатли парламентнинг жамоа 
палатаси тимсолидаги бир палатали парламентга ўтди. Пресвитери-
анлар парламентдан қувилгандан сўнг у ерда 100 нафар аъзо қолган 
бўлиб, парламент йиғилишларига шундан 50 – 60 киши қатнашар 
эди. Бу аслида парламент деб аталган ташкилотнинг қолдиғи эди, 
холос. Ижро ҳокимияти Оливер Кромвель бошчилигидаги ҳарбий 
10 – Ш. Эргашев
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

146
мансабдорлар раҳбарлик қилаётган 41 кишилик Давлат кенгашига 
топширилди. Амалда Англияда «республика либосидаги» ҳарбий 
диктатура ўрнатилди.
Шаҳарлик қашшоқлар ва деҳқонлар ҳаётида қарийб ҳеч нарса 
ўзгармай қолди. Фуқаролар уруши мамлакатни вайронага айлантир-
ди ва бу уларга очлик ва мусибат келтирди.