Shtangentsirkul, shtangenchuquroʼlchagich, shtangenreysmuslar xaqida umumiy maʼlumotlar. Reja: Metallarga ishlov berishda qo‘llaniladigan rejalash asboblari tuzilishi ishlatish usullari

CHizgichlar:
a—simdan tayyorlangan chizgich, b—yo‘nib tayyorlangan chizg‘ich, v— ikki uchli chizg‘ich, g—yassi chizgnch.
a-knopkali, uzi uraluvchi, b-oddiy, v—pulat lentali.

CHizgichlar:
a—simdan tayyorlangan chizgich, b—yo‘nib tayyorlangan chizg‘ich, v— ikki uchli chizg‘ich, g—yassi chizgnch.
a-knopkali, uzi uraluvchi, b-oddiy, v—pulat lentali.

Slesarlik chekichi (kerner) reja chiziqlarining uchib ketishini hisobga olib, ularning ustidan nuqta tushirish, markazalarni belgilash, parma urnini chekishuchun ishlatiladi.

CHekichlar U7A, U8A markali uglerodli, 7XF, 8XF markali legirlangan asbobsozlik pulatlaridan tayyorlanadi va toblanadi.

SHkalasiz asboblarga go‘niya, malka, kronsirkul, nutromer va boshqalar kiradi. Go‘niya, malka to‘g`ri-burchakni o‘lchashda eng ko‘p ishlatiladigan asboblar turiga kiradi. Detalni tayyorlash jarayonida uning o‘lchamlarini tekshirish uchun kronsirkul va nutromer ishlatiladi. SHablonlar detallarning murakkab profilini tekshirish uchun ishlatiladi.
Dastaki arra (8-rasm) ba’zan yoy deb ham ataladigan ramka (1) va unga mahkamlangan tishli yupqa po‘lat polosadan iboratdir (4). Ramkalar bikr va ajraladigan bo‘ladi. Ajraladigan ramka ancha qulaydir, chunki unga uzunligi har xil arra polotnolarini o‘rnatish mumkin.
Ramkaning bir uchida dasta (3) va arra polotnosini o‘rnatish uchun o‘yiq ochilgan qo‘zg‘almas sterjen (2); ikkinchi uchida o‘yiq va quloqli gaykali (7) tortish vinti bo‘ladi va bu vint arra polotnosini taranglashga xizmat qiladi.

Slesarlik guniyalari tug‘ri burchakli reja chiziqlari chizishda, tayyor buyum va detallarning tug‘ri burchakliligini tekshirishda ishlatiladigan rejalash va kontrol asbobidir. Guniyalar har xil konstruktsiyada tayyorlanadi

Slesarlik guniyalari: a-lekal guniya, b-kundali, e-oddiy, g-yostiqli.
Rasm a dagi guniya kurinishi jihatidan uzaro qat’i 90 burchak ostida joylashgan ikki lineyka birikmasidan iborat bulib, uning yordamida tayyor yoki tayyorlanayotgan buyum va detallarning tug‘ri burchakliligi tekshiriladi. rasm, b, v, g larda duradgorlik guniyasini eslatuvchi cheklagich kundali va yostiqli guniyalar kursatilgan bulib, bulardan kupincha tug‘ri burchakli rejalar chizishda va ularni parallel kuchirishda, shuningdek, rejalash pliasi yordamida fazoviy rejalashda foydalaniladi.

8-rasm. Dastaki chilangarlik arrasi.

Metallarni qirqishda kesuvchi asbob sifatida zubilo va kreysmeyseldan, zarb berish asbobi sifatida esa chilangarlik bolg‘alaridan foydalaniladi. The zubilo and kresmeyser are used for cutting metals and hammers.² Kreysmeysel – qattiq mateiallarga ishlov beriladigan ensiz zubilo.

11-rasm. Otvyortkalar. 12-rasm. Chilangarlik omburlari

Vint va shuruplarni burab oladigan yoki mahkamlaydigan asbob. Otvyortkalar vazifasiga ko‘ra va tuzilishigi ko‘ra turli ko‘rinishda bo‘ladi.
Mixlab biriktirilgan buyumlarni qismlarga ajratishda va noto‘g‘ri qoqilgan mixlarni sug‘urishda chilangarlik omburidan yoki mix sug‘urgichlardan foydalaniladi.
Mixlarni sug‘urishda yog‘och sirtini ezib qo‘ymaslik uchun ombur va mix sug‘urgichlarning ostiga ehtiyot taxtasi qo‘yiladi. Bolg‘àlàr và ulàrning turlàri: po‘làt, yog‘och và plàstik bolg‘àlàr và to‘qmoqlàr.
Chilangarlik bolg‘alari juda ko‘p operasiyalarni bajarishda, masalan, rejalashda, qirqishda, tekislashda, bukishda, parchinlashda, kandakorlik va hokazolarda foydalanishga mo‘ljallangan.
Bolg‘aning tumshug‘i va muhrasi bo‘ladi. Uning tumshug‘i pona shaklida
qilinib, uchi dumaloqlanadi va undan metallarni parchinlashda, to‘g‘rilashda va cho‘zishda foydalaniladi. Ularning tuzilishi kvadrat, doira muhrali bo‘lib, uchki qismi har xil ko‘rinishda bo‘ladi. Ayrim bolg‘alarning uchki qismi mix sug‘urishga moslangan. Chilangarlik bolg‘alarining muhrasi tekis va silliq bo‘lishi, qavariq va ezilgan joylari bo‘lmasligi kerak. Qavariq va ezilgan muhrali bolg‘alar metall sirtini ezib, tekisligini buzadi.

Ayrim metall buyumlarni yasashda chilangarlik bolg‘alarining o‘rniga yog‘och to‘qmoqdan foydalanish ma’qul. Yog‘och to‘qmoqning muhrasi katta va tekis bo‘lib metall sirtlarni va tunukalarni bolg‘alash qulay. Ayniqsa, yosh chilangarlar qirqish-teshish vaqtida bolg‘ani qo‘llariga urib olmasliklari uchun ko‘zlarini dastadan olmaydilar, tig‘ga esa e’tibor bermaydidar. Buning natijasida zubilo rejadan chiqib, metallni o‘yib qo‘yadi.
Yog‘och to‘qmoqlar qayrag‘och,chinor, akasiya tut kabi qattiq pishiq yog‘ochlardan randalab yoki yog‘och ishlanadigan tokarlik stanogida yo’nib ishlanadi.
Aylanalar chizish uchun stirkul ishlatiladi (3-rasm, a). Konussimon chuqurchalar tushirish uchun kernerdan foydalaniladi (3-rasm, b).