Erkin yashovchi infuzoriyalar. Ko‘ pchilik erkin yashovchi infuzoriyalar dengizlarda va
chuchuk suv havzalarida hayot kechiradi. Ularning bir qismi suv planktonida muallaq yashaydi.
Bentosda hayot kechiradigan infuzoriyalar orasida suv tubida yoki suv o‘simliklarida o‘rmalab
yuruvchi turlari ham ko‘p uchraydi. Psammofill infuzoriyalar qirg‘oq yaqinidagi qum zarralari
orasida kapillyar namlikda yashashga moslashgan. Ularning tanasi ingichka va uzun bo‘lib,
oldingi qismidagi kipriklar yaxshi rivojlangan (23-rasm). Infuzoriyalar orasida o‘troq yashovchi
turlari ham bo‘ladi. Ular maxsus poyacha orqali suv tubidagi predmetlar, mollyuskalar yoki
qisqichbaqalar ta-nasiga yopishib oladi.
Ko‘pchilik infuzoriyalar bakteriya, chiriyotgan o‘simliklar qoldiqlari va bir hujayrali suv
o‘tlari bilan oziqlanadi. Ular orasida haqiqiy o‘txo‘rlari ham bor. Chuchuk suv infuzoriyasi
Nassula ornata faqat ipsimon ko‘k-yashil o‘tlari bilan oziqlanadi. Ayrim yirtqich infuzoriyalar
o‘zidan yirikroq tufelkalarni ham yutishi mumkin. Yirtqich didiniy o‘z o‘ljasi - tufelkadan bir
necha marta kichik bo‘ladi.
Kavsh qaytaruvchi hayvonlar oshqozonining oldingi qismida endodiniomorfa turkumiga
mansub bo‘ lgan 120 turga yaqin infuzoriyalar yashaydi (20-rasmga qarang). 1 sm
3
oshqozon
shirasida ularning soni 2 mln.ga etadi. Bitta sigir oshqozonidagi massasi 1 kg.ga yetadi.
Infuzoriyalar oshqozonda kletchatkani hazm bo‘ishini osonlashtiradi. Shuning uchun ularni
kavsh qaytaruvchi hayvonlar bilan simbioz yashaydigan xivchinlilar deyish mumkin.
Parazit infuzoriyalar. Infuzoriyalarning ko‘p turlari odam va turli hayvonlar organizmida
yashaydi. Parazit infuzoriyalar orasida ayniqsa, ixtioftirius (Ichthyopthirius multifillis) katta
ahamiyatga ega (20-rasm). Parazit zog‘ora, gulmohi, do‘ngpeshona, oq amur baliqlarining
suzgich qanotlari va jabralarida yashaydi.
Odam yo‘g‘on ichagida balantidiy (Balantidium coli) uchraydi. Infuzoriya tanasi
tuxumsimon shaklda (23-rasm); oldingi tomonida og‘izoldi chuqurchasi tubida og‘iz teshigi
joylashgan. Infuzoriya ichak bo‘ shlig‘ida yashaganida odatda odamga ziyon keltirmaydi. Lekin
u ko‘pincha ichak epiteliysiga kirib olib, qon eritrotsit-lari hisobiga oziqlana boshlaydi.
Infuzoriya ichak devorida yara hosil qilib, og‘ir qonli ichburug‘ paydo qilishi mumkin.
Balantidiy odatda cho‘chqalarning ichagida ko‘p uchraydi. Ayniqsa, cho‘chqa bolalari
balantidioz bilan kuchli zararlanadi. Gigiyena qoidalariga rioya qilinmaganda balantidiy sistalari
iflos qo‘l orqali odam ichagiga tushadi va to‘g‘ri ichakda sistadan chiqadi.
Kiprikli infuzoriyalar sinfi Teng kipriklilar, Spiral kipriklilar, To‘garak kipriklilar va
boshqa kenja sinflarga bo‘linadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |