Shomaksudova, M. Israil \ oav da yozma matn. Nutq va munozara

uchraydi. Matndagi mazmuniy va grammatik bog'lamshlar har doim shaklan qayd 
etilavermaydi, balki nazarda tutiladi, tasawur qilinadi. Binobirin, bunday matndan 
aytilgan  (ifoda  qilingan)  va  aytilmagan  (lisoniy  ifoda  qilmmagan)  ma’no  va 
mazmun  ham  anglanilishi  mumkin.  Bunda nutq  vaziyati  va kontekstning  xizmati 
bor.
Auditoriyani  tafovutlashda  axborotning  qiymatlilik,  ahamiyatlilik  baholash 
nuqtai  nazari,  lug‘at  boyligi,  lisoniy  maromlilik  nutqiy  malaka  va  salohiyat 
kabilar  muhim  mezon  hisoblanadi.  Shu jihatdan  iste’mol  ahli  guruhi  lisoniy  ong 
(matnni talqin etuvchilar lisoniy ongi) omili haqida gapirish mumkin.  Iste’mol ahli 
lisoniy  ongini  baholashda  ular  faoliyat  doirasi  bilan  bog4iq  boigan  muayyan 
sohaga  oid mavzuiy  lug‘at boyligi  muhim  o‘rin  tutadi.  Zero,  axborot  iste’molchi 
guruhga  xos  lug‘at  va  nutqiy  malaka  majmui  asosida  idrok  etiladi,  fahmlanadi. 
Bundan  kelib  chiqqan  xulosa  shuki,  nutq  ahlining  voqelik  unsurlari,  lisoniy 
vositalar  bo‘yicha  xabardorlik  darajasi  (bilimi,  malakasi)  ancha  yuqori  bo‘lsa, 
ulaming  fikriy  va lisoniy hodisalar bilan ish ko‘rishdagi  (bir-birini tushunishdagi) 
farq  ham  shuncha  kam  bo  ladi;  nutqiy  ijodiylik  asosi  kengayadi,  shaxsning
136

---