Шөлкемлестириў илажлары

IV-бап. Тез-ара хызмет көрсетиў ҳәм жумыс ислеў. 
§1. Тез-ара(оператив) ҳызмет көрсетиў.
13. 1000 В жоқары электр үскенелеринде өз бетинше электр үскенелерине хызмет көрсетиўши 
нəўбетши яки тез-ара оңлаўшы исшилер қəўипсизлик техникасы бойынша IV-топарға, ал 
қалғанлары III-топарга ийе болыўы тийис.
1000 В дейинги электр үскенелерине өз бетинше хызмет көрсетиўши нəўбетши яки тез-
ара оңлаў исшилер III-топар болыўы тийис.
14. Адамлардың, механизмлердиң ҳəм жүк көтериўши машиналардың электр үскенелердиң кернеў 
астындағы ток өткериўши бөлекшелерине ҳəрекеттеги қағыйданың №2 қосымшасында 
көрсетилген аралықа дейин жақынласыўы қадаған етиледи.
15. Электр станция ҳəм жəрдемши станция электр үскенелерин көзден өткериўди III-топарға ийе 
нəўбетши, V-топарға ийе административ-техникалық басшылар тəрепинен əмелге асырылыўы 
мүмкин.
Электр станция ҳəм жəрдемши станция үскенелерин көзден өткериў ҳəм кəрхана 
басшыларының рухсаты менен экскурсия өткериў өзбетинше көзден өткериў ҳуқықы бар, 
IV-топарға ийе исши бақлаўында өткерилиўи мүмкин.
Ҳаўа линияларын көзден өткериў хəрекеттеги қағыйданың 367 ҳəм 368 бəндлери талабына 
сəйкес əмелге асырылады.
16. Электр үскенелерине хызмет көрсете алмайтуғын исшилерди, нəўбетши ямаса тез-ара 
оң-лаўшы исшиниң яки өзбетинше көзден өткериўге ҳуқықы бар исшиниң жанында 
жиберилиўи мүмкин.
Жанына алып журиўши(сопровождающий) электр үскенелерине жиберилген адамлардың 
қəўипсизлигине қараўы ҳəм олардың ток өткериўши бөлекшелерге жақынласыўы қадаған 
екенлигин ескертип турыўы тийис.
17. 1000 В жоқары электр үскенелерин көзден өткергенде ток өткериўши бөлекшелерге 
жақынласыўға кесент беретуғын қоршаўлар ҳəм барьерлер менен үскенеленбеген жағдайларда 
камераларға кириў қадаған етиледи. Қоршаўлар есигин ашыў, барьер ҳəм қоршаўлар артына 
өтиў қадаған етиледи. Барьер яки қоршаўлар қойыў тəртиби «Электр үскенелердиң дүзилиси» 
қағыйдасының IV-бөлиминде келтирилген. 
1000 В дейинги электр үскенелерин көзден өткериўде шит есиклерин, басқарыў пульты 
есигин ҳам басқада қурылмалардың есигин ашыўға руҳсат етиледи.
Көзден өткериў ўақтында қандай да бир жумысларды əмелге асырыў қадаған етиледи.
18. 6-35 кВ электр үскенелери жерге тутасканда, жерге жалғаўыш анықланған жерге жабық 
бөлистириў үскенесине(ЗРУ) 4 метр аралыкқа дейин, ашық бөлистириў үскенесинде(ОРУ) 8 
метр аралыққа дейин жақынласыўға болмайды. Ал ҳаўа линияларда тек ғана тез-ара қосыў, 
өшириў ҳəм кернеў астына түскен адамларды қутқарыў ушын рухсат етиледи. Бундай 
ўақытлары электр қорғаў қуралларынан пайдаланыў тийис.
19. 1000 В жоқары өширгишлер (выключатель), айырыўшы (отделитель) ҳəм 
ажыратқышларды(разъединитель) қол приводынан өшириў ҳəм қосыў диэлектрик қолғаптан 
пайдаланған ҳалда əмелге асырылыўы тийис.

---

7
20. Сақлағышларды(предохранитель) қойыў ҳəм алыў кернеў алынған ҳалда ислениўи тийис. 
Схемада коммутацион аппараты жоқлығы себепли кернеўди алыў имканияты болмағанда 
жалғамларда нагрузка жоқ кернеў астындағы сақлағышларды алыў ҳəм орнатыўға рухсат 
етиледи.
Кернеў астындағы ҳəм нагрузка астында болған екилемши жалғам шынжырларындағы, 
жақтыландырыў схемаларындағы, кернеў трансформаторы сақлағышларын алмастырыўға 
рухсат етиледи.
21. Кернеў астындағы сақлағышларды алыў ҳəм орнатыўда қолланылыўы тийис:
1000 В жоқары электр үскенелеринде изоляциялаўшы клещтен, қорғаў көз əйнегинен ҳəм 
диэлектрик қолғаптан пайдаланған ҳалда орынланыўы керек;
1000 В дейинги электр үскенелеринде изоляциялаўшы клещлерден ямаса диэлектрик 
қолғаплардан ҳəм қорғаўшы көз əйнектен пайдаланыў керек.
22. 1000 В дейинги жыйым(сборка) ҳəм шитлерде бириниң үстинен бири жайласқан сақлағышлар, 
жалғамларында коммутацион аппараты жоқ жағдайларда сақлағышларды ңагрузка астында 
болсада алыў ҳəм орнатыўға рухсат етиледи. Бундай жағдайларда көзди қорғаў қуралы орнына 
бетти қорғаў қуралларынан пайдаланыў усыныс етиледи.
23. Жыйнаў (сборка), шит, камера ҳəм электр үскенеси жайы қапысы, жумыс исленип атырған 
камерасынан басқа қулып басылып жаўылыўы тийис.
24. 1000 В жоқары электр үскенелериниң, сыртта жайласқан 1000 В жоқары электр 
үскене-лериниң, сондай-ақ 1000 В дейинги бөлистириў шити ҳəм жыйынның гилтлери 
нəўбетши исши есабында турыўы тийис.
Жергиликли нəўбетшиси жоқ электр үскенелеринде гилтлер административ-техник 
исшиси есабында турыўы тийис.
Гилтлер номерленген болыўы тийис. Гилтлердиң бир комплекти аўысық болыўы тийис. 
Гилтлер тилхат астында берилиўи керек: 
өзбетинше көзден өткериў ҳуқықы бар исшилерге ҳəмме жайлардики.
тез-ара оңлаў исшилеринен болған иске қосыўшы иске қосқанында жумыс басшысына, жумыс 
алып барыўшыға, бақлаўшыға жумыс ислеў күтилген жайлардың гилти бериледи;
25. Ҳəр күни көзден өткериў ямаса жумыс тамамланғаннан соң гилтлер тапсырылыўы тийис.
Жергиликли нəўбетшиси жоқ электр үскенелеринде жумыс ислегенде гилтлер келеси жумыс 
күнинен кешиктирилмеген ҳалда көзден өткерилгеннен соң ямаса жумыс толық 
тамамланғаннан кейин кайтарылыўы керек.
Кəрхана электр тармағы бөлистириў үскенесинде тез-ара косыўларды ислеўге ҳуқықы 
барларға, тутыныўшы исшисине, сондай-ақ нəўбетшиге тез-ара оңлаў ҳəм 
админис-тратив-техник исшилерине, өзбетинше көрик өткериўге ҳақылы, жоқарыда 
көрсетилген исшилерге узақ ўақытқа гилтлердиң берилиўи кəрхананың бас инженери 
анықлайды. 
Гилтлердиң берилиўи ҳəм қайтарылыўы еркин формадағы журналға ямаса тез-ара журналда 
есапқа алыныўы тийис.
26. Бахытсыз ҳəдийсе болғанда тезде жарақатланыўшыны электр тогинен, кернеўликтен азат етиў 
ушын алдын ала рухсат алмай қутқарыў мүмкин.