Шоиста содщова мактабгача педагогика


[  Индивидуал, гурухди ва



Download 13,8 Mb.
Pdf ko'rish
bet79/227
Sana16.04.2022
Hajmi13,8 Mb.
#556265
1   ...   75   76   77   78   79   80   81   82   ...   227
Bog'liq
Мактабгача педагогика Содиқова Ш


Индивидуал, гурухди ва
■**•1
 
жамоавий машкларни
I ______ уйгунлаштириш
16-расм. 
Машк 
методининг самарадорлигини
таъминловчи устувор омиллар
Мазкур омиллар орасида машкнинг хажми ва суръати хамда 
кутиладиган натижа уртасида тугридан-тугри алокадорлик мавжуд: 
машк канчалик куп ва тез-тез бажарилса, унинг ёрдамида 
шакллантириладиган сифатлар шунчалик тез ривожланади.
Талаб —
тарбиялаш максадида боладан бирор нарсани кагьият 
билан сураб туриш булиб, тарбияланувчиларнинг маълум бир 
фаолиятини рагбатлантириш ёки бартараф этишга хизмат килади.
Такдим этиш шаклига кура 
бевосита ва билвосита тачаб
фаркданади. 
Бевосита талаб
учун кагьийлик, аниклик, мохиятнинг 
тушунарли булиши хос булиб, кескин оханг, юз харакатлари 
уйгунлиги акс этади.
Билвосита талаб
(маслахат бериш, ялиниш, 
таъкиддаш, 
кайтариш) бевосита талабдан фаркли равишда болада кайгуриш, 
кгоикиш, интилиш каби психологик омилларни чакиришга хизмат 
килади.
Маслахат бериш
оркали болада маълум хатти-харакатнинг 
фойдали эканлигига ишонч хосил килинади. 
Бола качонки 
бшщирилаётган фикрни узи учун мухим эканлигига ишонч хосил 
кила олгавдагина маслахатни кабул килади.
Тарбияланувчиларнинг
ивдиввдуал узига
хосликлари
' -------------------------------------
134


Ялиниш
- агарда бошка талаб килиш кзфиниши кор килмаслигига 
Г^зи етса, бола калбида мехрни янгилаш, уйготиш максадида уни 
бирор нарсага кундириш учун илтимос килиш, утиниб сурашдир.
Таъкидлаш
- болалар билан утказилган хар бир вазиятда, уларга 
малол келмайдиган ахлокий мазмунни уктириб, тайинлашдир.
Цайтариш -
бола жахди чикиб, кизишиб бирор кор-хол, ёмонлик 
щишшга карор килса ёки важохати шуни курсатса, у ж бундай 
номакбул, ножуя тишдан, хатти-харакатдан узини тутишга ундаш, 
тийиш.
Ургатиш
- болага бирор шп-харакат (м: турли жой ва вазиятларда 
Узини тутишни, гапиришни ва бошкалар) бажариш усулини, йул- 
йУригини тушунтириш, билдириш ва шу ишни мустакил бажара 
оладиган килиш). Мазкур методни тугри куллаш коидаларига 
куйидагилар киради:
1. Тарбиячи ва тарбияланувчилар тарбия максадини аник 
тасаввурга эга булишлари лозим. Айникса, бола }фгатилаётган иш- 
харакатнинг нима учун хизмат килишини тушуниб етмаса, 
тарбиячининг харакати зое кетади.
2. 
Иш-харакатни 
бажаришга 
ургатишда 
буйрукка 
эмас, 
тушунтиришга асосланиш лозим. Масалан: “Кушнилар билан 
саломлашиб юрсанг, улар сени яхши куришади”, “Сени чиройли 
кулади дейишлари учун тишларингни ювиб юришинг керак” ва 
бошкалар.
3. Болаларга ургатиладиган иш-харакат учун макбул вакт ва 
микдор хисобга олиниши лозим. Одатлантириш учун маълум муддат 
зарур, шошилиш керак эмас. Дастлаб болани харакатларни тугри 
бажариши хакидаги кайгуриш, кейин уни тез амалга оширишига 
интилиш зарур.
4. Болага харакатлар кандай бажарилишини, натижаси нима билан 
тугашини курсатиб бериш лозим. М: тоза ва ифлос пойабзал, силлик 
ва гижимланган кийимни таккослаб курсатиш оркали болани бундай 
холатларни бартараф этишга ургатиб бориш мумкин.
5. Ургатиш доимий назоратаи талаб этади. Назорат чин кунгилдан, 
кизикиш билан амалга оширилиши, зарда-жахл тарзида булмаслиги 
Хамда уз-узини назорат килиш билан уйг^иликда олиб борилиши 
лозим.
6. Ургатиш уйин оркали амалга оширилса, яхши самара беради. 
Уйинда бола белгиланган коидаларни бопщаларнинг мажбурлашисиз 
хдм уз хохишига кура бажаради.
135


Муаммоли вазият
узининг ахамияти жихдтидан машккд якин 
туради, аммо унинг узига хос томони болада фаоллик, ижодкорлик, 
мустакиллик намоён булиши учун шароит жратади. Дастлаб хикоя- 
вазият тавсия этилади, М: бирорта хикоя маълум бир ерида 
тухтатилади.
Тарбиячи болаларга хикоядаги кахрамонлар хулкини бахолашни 
тавсия этади. Болаларнинг жавоблари мухокама этилади ва хикоядаги 
ижобий, инсоиий хулк хакида бир фикрга келинади. Кейинчалик 
болаларга реал муаммоли вазият таклиф этилади: футбол уйини 
кетяпти. Бир жамоанинг сардори яхши уйинчи, унинг жамоаси хар 
доим ютиб чикади. Мана шундай вокеа содир булди: у жамоадаги бир 
уйинчи коптокни ногугри тепгани учун уни катгик уради. Ундан 
Уйинчи билан купол муносабатда булгани учун уйинчидан кечирим 
сураш талаб этилади. У кечирим сурашдан бош тортади, демак, уни 
уйиндан четлаштириш керак. Катта гурух болаларига аввал 
тарбиячининг ёрдамида, кейинчалик эса мустакил равишда бу 
муаммони хал этиш тавсия этилади.
IIJ. Ахлоций мотивациями хосил цилувчи методлар.
Бу гурух 
методларидан тарбиячи болаларда ижобий ахлокий сифатларни 
мустахкамлаш. бола хулкидаги салбий томонларни йукотиш 
максадида фойдаланилади. Бунда койиш, макташ, тавдирлаш. 
таъкикдаш, тахсинлаш, тергаш, уялтириш, шавкдантириш каби 
методлардан фойдаланилади.
Койиш —
жазо беришнинг енгил тури. Болага танбехловчи суз 
айтиш, танбех бериш, уришиб куйиш.
Мицташ -
болани унинг узига ёки бошкалар олдида яхши 
томонларини курсатиб гапириш, яхши килиб курсатиш.
Тацдирлаш -
болани кадрлаш, муносиб бахолаш, болага унинг 
кадри бор эканлигини сездириш.
Таъцицпаш
- тарбиявий максадда болага, болага бирор нарсани 
ман этиш.
Тахсинлаш
- болани “офарин”, “балли” каби сузлар билан карши 
олиш, мактаб юксак бахолаш.
Тергаш -
вакти-вакти билан болага етарли даражада катгик- 
Кулликни намоён килиб, текшириб, ножуя хатга-харакатлари учун 
койиб, “йули”дан кайтариб туриш.
Уялтириш
- номаъкул килиги учун болага ута нокулайлик 
тугдириш, хижолот килдириш.
136


Шавцлантириш
- боланинг хулки, мувафаккиятлари, келажагига 
Голт мамнунлик хисси билан кдаикиш, рехий кутаринкилик билан 
Швдланиш, завклантириш, каноатлантириш.
Жамоа
(лот. 
“коллекшвус” 
-
Болалар жамоасини 
йигилма, омма, биргаликдаги мажлис, 
шакллантириш 
бирлашма, гурух) - бир неча аъзо
(киши)лардан иборат булиб, ижтимоий 
1
хдмия
1
га эга умумий максад асосида ташкил топтан гурух демакдир.
Замонавий талкинда “жамоа” тушунчаси икки хил маънода 
кшлатиладн. Биринчидан, жамоа деганда бир неча кишиларнинг 
муайян максад йулнда бирлашувидан иборат ташкилий гурух (м: 
ишлаб чикариш жамоаси, завод жамоаси, укув юрти жамоаси, 
хужалик жамоси ва хк.). тушунилади Иккинчидан, жамоа деганда 
юкори даражада уюштирилган гурух тушунилади. Чунончи, болалар 
жамоаси юкори даражада уюштирилган бирлашма хисобланади.
“Жамоа” тушунчаси мактабгача таълим ёшидаги болаларда узига 
хос хусусиятга эга. Бу ёшда жамоага хар доим катталар рахбарлик 
килади. Бунда у болаларнинг харакатларини маълум томонга 
йуналтиради, бошкаради, фаолиятда умумий натижаларга эришишда 
хар бир боланинг жамоадаги роли тугрисидаги тасаввурларини 
шакллантиради, болаларнинг биргаликдаги фаолияти ва умумий 
кечинмалари болалар жамоасининг ташкил топишида асосий шарт- 
шароит хисобланади.
Жамоада ва жамоа ёрдамида тарбиялаш - тарбия тизимида мухим 
ахамиятга эга булган тамойиллардан биридир. Бола шахсини 
шакллантиришда жамоанинг етакчи род уйнаши тугрисидаги 
фикрлар педагогика фанининг илк ривожланиш даврларидаёк 
билдирилган. Жамоада унинг аъзолари уртасидаги муносабатнинг 
алохида шакли юзага келади, бу эса боланинг жамоа билан 
биргаликда ривожланишини таъминлайди.
Бола ёшлигидан бошлаб узида бошкалар билан, болалар жамоаси 
билан мулокотда, биргаликда булишга эхтиёж сезади. Аммо кичкина 
бола жамоани узи танлай олмайди. У бир жамоага шароит такозоси 
билан келиб колади. Яшаб турган жойидаги ёки ота-онасининг 
ишхонаси якинидаги МТМга катнай бошлайди.
Болалар жамоаси
- биргаликдаги фаолиятни ташкил этувчи, 
мустахкамлик, умумий жавобгарлик билан ажралиб турувчи, барча
137


аъзоларининг хукук ва мажбуриятларда тенглиги шароитида 
мажбурий алокадорликка эга булган болалар гурухвдир.
Болалар жимоасипи шакллантириш
- узок вакгаи талаб 
этадиган мураккаб жараёндир (17-расм):

Download 13,8 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   75   76   77   78   79   80   81   82   ...   227




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish