оргашхарига
таъсир этади, натижада мияда улар тугрисидаги
тушунчалар пайдо булиб, тасаввур хосил булади.
29-расм. Боланинг атроф-мувдтнн
щ с я й билиш жараёни
Фалсафий-психологик нуктаи назардан бола билимининг манбаи
сезгидир. Чунки бола атроф-мухит хакидаги
дастлабки билимларни
уз сезгиларидан олади. Боланинг атроф-мухит хавддаги бошка
бирмунча мураккаб билимлари мана шу дастлабки бошлангич
билимлари асосида вужудга келади. Демак, болани табиий ва
антропоген мухит билан богловчи энг биринчи йул хам атроф-
мухитдаги
объектлар ва ходисаларни
сезишщр.
Атроф-мухитдаги объектлар ва ходисаларни
идрок этиш
сезишга
нисбатан бирмунча мураккаб жараён. Идрокнинг сезишдан фарки
шундаки, унда атроф-мухитдаги объектлар ёки ходиса-ларнинг айрим
хоссалари эмас, балки объектлар ёки ходнсалар бутун холда акс
этади. Бопщача ифодаласак, объектлар ёки ходисаларнинг яхлит
манзараси, тасвири вужудга келади. М: ёмгир,
кор манзаралари ва
Х-к.
Атроф-мухитдаги объектлар ва ходисаларни хиссий билишнинг
яна бир шакли
тасаввурдир.
Ташки мухит гаъсири натижасида бош
мия кобигининг муайян кисмида пайдо булган кузгалиш, яъни сезиш
ва идрок маълум мудцатгача уз изини колдиради. Демак, тасаввур
атроф-мухитдаги объектлар ва ходисаларнинг
худди шу онда идрок
220
килинмайдиган, бирок мияда колган, куз олдига келтирилган манзара,
! киёфа-тасвирларнинг тикланиши ёки манзарали хотирадир.
;
Тасаввур билимларни сакдаш ва мустахкамлашга хизмат килади,
айни пайтда объектлар ва хддисаларнинг хусусиятларшш билиб
олишда,
яъни
умумлаштиришда
хам
мухим
урин
тутади,
Тасаввур даги
умумлаштириш
хусусияти
акдий
билишнинг,
бошлангич экологик тушунчаларнинг ташкил топишига катта ёрдам
беради.
Хусусий тасаввурлар атроф-мухитдаги аник объектлар тасвири,
манзарасидир. Бу тасаввурлар аник объектларни, М:
айнан дарахтни,
йулни, куприкни, сойни, арикни, кучани, махаллани акс эттиради.
Хусусий тасаввурлар айни пайтда к^ча ёки махалла худудининг
табиати ва кишилар хаётини хам акс эттиради. Натижада бола онгида
муайян худудларнинг хажмдор ёки хажмсиз, рангли ёки рангсиз, аник
ёки ноаник шаклдаги манзаралари хосил булади ва бу жараён вакт ва
тажрибага боглик холда тиникдашиб боради.
Демак, мактабгача таълим ёшидаги болаларни атроф-мухит билан
таништириш жараёнида уларнинг
хиссий билишига таянилиб иш
курил ади ва шу асосда атрофдзги мухит хамда унинг хар бир
таркибий кисмининг табиат ва инсон хдётида тутган урни хакида
аник
богланишли мисоллар келтирилиб, тегишли муносабат ва
маданият таркиб топтирилади.
Бошлангич
экологик таълим ва
тарбияни
амалга
оширишда
мактабгача таълим ёпщдаги болалар
савиясига мос ва хос иш шакллари,
воситалари ва методларини танлаб
олиш мухим шартдир. МТМда бошлангич экологик тарбиянинг энг
самарали йулларидан бири уни мехнат тарбияси билан кушиб олиб
бориш, яъни боланинг буш вактларини фойдали ишларга жалб
килишдир. Чунки табиатга озор
бериш билан боглик булган
ш)Ьсликлар маълум даражада боланинг буш колиши натижасида
келиб чикади. У киладиган иши йуклигидан мушукнинг думига ип
боглайди, кушларнинг инига чикиб, полапонларини олади ва
хоказолар. Аслида бола
жонворларга озор бермасдан, улар билан
дуст тутуниб хам олам-олам завк сшиши мумкин. Биз унга каноатли
дустлари учун инлар ясаб, хураклар тайёрлашни ургатишимиз
максадга мувофикдир.
Do'stlaringiz bilan baham: