Shofirkon maishiy xizmat kasb hunar kolleji «dasturlash asoslari»

to

case	goto	or	type
const	if	packed	unit
constructor	implementation	procedure	until
destructor	in	program	uses
div	inline	record	var
do	interface	repeat	while
downto	label	set	with
else	mod	shl	xor

Rezerv so`zlar identifikator sifatida ishlatilishi mumkin emas.

Standart direktivalar dasturdagi ba`zi bir standart e`lonlar bilan bog`liq. Ularga quyidagilar kiradi:

absolute	far	near
assembler	forward	private
external	Interrupt	virtual

Rezerv so`zlarga o`xshab standart direktivalar Turbo Paskal tahrir oynasida rangi bilan ajralib turadi, shunga qaramasdan ixtiyoriy standart direktivani oldindan aniqlash, ya`ni bir ismli identifikatorni e`lon qilish mumkin, private va virtual standart direktivalar ob`ektlarni e`lon qilish chegarasida amal qilishadi.

2.2. Identifikatorlar
Turbo Paskalda identifikatorlar bu yozuvlardagi o`zgarmaslar, o`zgaruvchilar, nishonalar (metka), turlar, ob`ektlar, protseduralar, funktsiyalar, modullar, dasturlar va maydonlarning ismlaridir. Identifikatorlar ixtiyoriy uzunlikka ega bo`lishi mumkin, lekin uning faqat dastlabki 63 belgisigina ma`noga ega bo`ladi.
Identifikator hamma vaqt harf bilan boshlanadi, undan keyin harflar va raqamlar kelishi mumkin. Ostiga chizish chizigi ham harfga kirishi uchun identifikator bu belgi bilan boshlanishi va, hatto, faqat shundan yoki bir nechta ostiga chizish chizigidan iborat bo`lishi mumkin. Bo`shliqlar va alfavitning maxsus belgilari identifikatorga kirmaydi.
To`g`ri identifikatorlarga misollar:
a MyVariable
ALPHA My-Variable
beta Stop
Program Notebook lab_12
date_17_dez _1_2_3_
Xato identifikatorlarga misollar:
1 Program {raqam bilan boshlangan}
block # 1 {maxsus # belgiga ega}
My Prog {bo`shliqqa ega}
case {rezerv so`z}
1_2_3_ {raqam bilan boshlangan}

2.3. O`zgarmaslar (konstantalar)

Turbo Paskalda o`zgarmaslarga butun, haqiqiy, o`n oltilik sonlar, mantiqiy o`zgarmaslar, belgilar, belgilar satri, to`plam konstruktorlari va noaniq NIL ko`rsatkichi nishoni kiradi.
Butun sonlar odatdagi qoidalar bo`yicha ishorali va ishorasiz yozilishi va –2147483648 dan [phone] gacha qiymatlarga ega bo`lishi mumkin. Agar butun qiymatli o`zgarmas ko`rsatilgan chegaradan chetga chiqsa, kompilyator xato to`g`risida axborot beradi. Bunday o`zgarmaslar o`nlik nuqta bilan yozilishi, ya`ni haqiqiy son sifatida aniqlanishi kerak.
Haqiqiy sonlar ishorali va ishorasiz o`nlik nuqtadan va eksponentsial qismdan foydalanib yoziladi. eksponentsial qism e yoki E belgi bilan boshlanadi, undan keyin «+» yoki «-» ishoralar va o`nlik tartib keladi. e (E) belgi o`nlik tartibni bildiradi va darajadagi 10 ga ko`paytirish ma`nosini bildiradi. Misol,
3,14E5 - 3.145 ni 5 darajali unga ko`paytirish;
-17e-2 – minus 17 ni minus 2-darajali o`nga ko`paytirish.
Agar haqiqiy sonning yozilishda o`nlik nuqta bo`lsa, nuqta va undan keyin hech bo`lmaganda bittadan raqam bo`lishi kerak. Agar eksponentsial qismning e (E) belgisi ishlatilayotgan bo`lsa, undan keyin hech bo`lmaganda o`ninchi tartibli bitta raqam kelishi kerak.
O`n oltilik son dollar $ (ASCII da kodi 36) belgisi bilan keladigan o`n oltilik raqamdan iborat. O`n oltilik sonning o`zgarish sohasi $00000000 dan $FFFFFFFF gacha.
Mantiqiy o`zgarmas – FALSE (yolgon), yoki TRUE (haqiqat) so`zi.
Simvolli o`zgarmas – bu apostrof () ichida yozilgan shaxsiy komp’Yuter ixtiyoriy belgisidir:
X - X belgisi;
M - M belgisi.
Agar apostrofning o`zini simvol ko`rinishda yozish zarur bo`lsa, u ikkilantiriladi:
 -  (apostrof) belgisi
Simvol belgisini uning ichki kodini (35) ko`rsatish bilan (koddan oldin # belgi qo`yiladi) yozish mumkin, masalan:
# 97 – a belgi;
# 90 – z belgi;
# 39 -  belgi;
# 13 – CR belgi.
Satrli o`zgarmas – apostrof ichida yozilgan belgilarning (CR-karetkasini qaytarish belgisidan boshqa) ixtiyoriy ketma-ketligi. Agar satrda apostrof belgisining o`zini ko`rsatish kerak bo`lsa, u ikkilantiriladi, masalan:
Men dasturlashni o`rganaman;
that s string
Belgilar satri bo`sh bo`lishi, ya`ni apostrof ichida hech qanday belgi bo`lmasligi mumkin. Satrni har biri # belgi bilan boshlanuvchi kerakli belgilar kodidan tuzish mumkin, masalan, #83 #121 #109 #98 #11 #108 satri Symbol satriga teng kuchli.
Nihoyat, apostrof ichida kodlar yordamida yozilgan qismlarni navbat bilan yozish mumkin. SHunday yo`l bilan satrlarga ixtiyoriy boshqaruvchi belgilarni, shu jumladan CR (13-kod) belgini ham kiritish mumkin, masalan:
#7 Xato! # 13 Ixtiyoriy klavishni bosing ….  # 7.
To`plam konstruktori kvadrat kavslarga olingan to`plam elementlari ro`yxatidir, masalan:
[1,2,4 .. 7,12]
[blue, red]
[]
[true]
Standart Paskaldan farq qilib, Turbo Paskalda o`zgarmaslarni e`lon qilishda, operandalari avval e`lon kilingan turdoshmas o`zgarmaslardan, tur va ob`ekt ismlari bo`lishi mumkin bo`lgan ixtiyoriy ifodalardan, shuningdek ularning quyida keltirilgan funktsiyalaridan foydalanishga ruxsat etiladi:

abs	Lo	ptr	swap
chr	Odd	round	trunc
hi	Ord	sizeof
length	Pred	suec

Masalan: