Shofirkon maishiy xizmat kasb hunar kolleji «dasturlash asoslari»

const
DigVector : array [1 .. 7] of Real=
(0.1, 3.25, 21.32, 55, 11.99, 78.1, 4.5);

• 
  ikki o`lchamli sonli massiv:
  

const
DigMatrix : array [1..3,1..4] of Integer=
((1,2,3,4) , (2,3,4,5), (3,4,5,6);
Buning natijasida quyidagi ko`rinishdagi matritsa tashkil bo`ladi:
1 2 3 4
2 3 4 5
3 4 5 6
«Yozuv» turidagi turdoshlashtirilgan o`zgarmaslar
«Yozuv» turidagi o`zgarmaslar bayonida yozuvning hamma maydonlari qiymatlar ham, ularning identifikatorlari ham tegishli qoida bo`yicha ko`rsatiladi. Bunday turdagi o`zgarmaslarda faylli turdagi maydonlarning bo`lishiga yo`l qo`yilmaydi. Variantli o`zgarmas – yozuvlarda oldindan o`rnatilgan maydon – belgi o`zgarmasiga faqat mos kelgan maydonning variantini ko`rsatish mumkin. Maydonlar tur bayonida qanday kelgan bo`lsa, shunday tartibda ko`rsatiladi.
4.3.4. O`zgaruvchilar bayoni.
O`zgaruvchilarni bayon etish sintaksisi quyidagi ko`rinishga ega:

O

4.3.5. Protsedura va funktsiyalar bayoni. Bu bo`limda quyida keltiril­gan sintaksis diagrammalar bo`yicha protsedura, funktsiya, konstruktorlar va destruktorlar bayoni bajariladi.


4.4. Operatorlar bo`limi
Bu dastur tasnifida bo`lishi shart bo`lgan yagona bo`lim.
Operatorlar bo`limining sintaksisi quyidagicha:

Operatorlar bo`limi

Murakkab operator

Bu bo`limda ishlatiladigan operatorlar to`g`risida VII bobda so`z boradi.

Nazorat savollari:

1. 
   Turbo Paskal tilida dastur qanday bo`limlardan iborat?
   
2. 
   Turbo Paskal tilida dastur sarlavhasi bo`lishi shartmi?
   
3. 
   Qaysi hollarda uses so`zi ishlatiladi va dasturning qaysi joyida u yoziladi?
   
4. 
   Turbo Paskalda modul nimani bildiradi?
   
5. 
   Bayonlar bo`limi qanday ichki bo`limlardan iborat?
   
6. 
   Nishona (metka) lar nima maqsadda ishlatiladi?
   
7. 
   Turbo Paskal turlar to`plami qanday guruhlarga bo`linadi?
   
8. 
   Turbo Paskalning standart turlarini sanab o`ting.
   
9. 
   Foydalanuvchi turlari qanday turlar?
   
10. 
    Foydalanuvchi turlariga qanday turlar kiradi?
    
11. 
    O`zgarmaslar qanday bayon qilinadi?
    
12. 
    O`zgarmaslarning qanday turlari bor?
    
13. 
    Turdoshlashtirilgan o`zgarmaslar oddiy o`zgarmaslardan nimasi bilan farq qiladi?
    

V BOB.
TURBO PASKAL MA`LUMOTLARI TARKIBI
Algoritmlar bilan bir qatorda ma`lumotlar tarkibi ham yaratilayotgan dasturning asosiy tashkil etuvchi kismlari bo`ladi.
Ixtiyoriy ma`lumotlar, ya`ni o`zgarmaslar, o`zgaruvchilar, funktsiya yoki ifodalarning qiymatlari Turbo Paskalda turlari bilan tavsiflanadi. Turbo Paskal u, yoki bu ob`ektning mumkin bo`lgan qiymatlari to`plami, shuningdek unga nisbatan qo`llanilishi mumkin bo`lgan amallar to`plamini aniqlaydi. Bundan tashqari tur ma`lumotlarni shaxsiy komp’Yuter xotirasida ichki ifodalash formatini aniqlaydi.
Dasturlashda ishlatilayotgan ma`lumotlarni ikkita katta guruhga bo`lish mumkin:

• 
  statik tasnifli ma`lumotlar;
  
• 
  dinamik tasnifli ma`lumotlar.
  

Elementlarning o`zaro joylashuvi va o`zaro aloqasi hamma vaqt o`zgarmas bo`lib qoluvchi ma`lumotlar statik tasnifli ma`lumotlar deyiladi.
Ichki tuzilishi qandaydir bir qonuniyatga ko`ra shakllanadigan, lekin elementlari soni, ularning o`zaro joylashuvi va o`zaro aloqasi dasturni bajarish vaqtida, shakllanish qonuniyatiga ko`ra, dinamik o`zgarishi mumkin bo`lgan ma`lumotlar dinamik tasnifli ma`lumotlar deyiladi.
5.1. Statik tasnifli ma`lumotlar
Turbo Paskal statik tasnifli ma`lumotlar turlarining quyidagi tarmoqlangan tuzilishiga ega (5.1.-rasm).
Turbo Paskalda ma`lumotlarning yangi turlarini yaratish mexanizmi hisobga olingan. Unga ko`ra, dasturda ishlatiladigan turlarning umumiy soni xohlagancha katta bo`lishi mumkin.

5.1-rasm. Statik ma`lumot turlarning tasnifi

Tasnifdan ko`rinib turibdiki, statistik tasnifli ma`lumotlar oddiy (skalyar) va murakkab (agregatli) bo`lar ekan.
Dasturlash tillarida oddiy ma`lumotlarga ma`lumotlarning standart (oldindan aniqlangan) turlari mos keladi, ularga, odatda, arifmetik (natural, butun, haqiqiy, kompleks), simvolli, bulev va ko`rsatkichli (murojaatli) turlari kiradi. Turbo Paskalga Byte, Word (natural), Integer, Shortint, Longint (butun), Real, Single, Double, Extended, Satr (haqiqiy), Boolean, ByteBool, WordBool, LongBool – (bulev), Char (simvolli) va Pointer (ko`rsatkichli) turlar kiritilgan. Turbo Paskalning haqiqiy turlari o`rnatilgan va suzuvchi nuqta shaklida ifodalanishi kerak.
Bundan tashqari, ba`zi bir dasturlash tillari (birinchi shunday til Pascal edi) dasturchiga xususiy skalyar turlarini (ular uchun mumkin bo`lgan barcha qiymatlarni sanab o`tish yoki boshqa skalyar tur qiymatlarining ichki sohasini ko`rsatish yo`li bilan) bayon etishga imkon beradi.