Shofirkon maishiy xizmat kasb hunar kolleji «dasturlash asoslari»

var
st:string;
begin
st:= ¢Turbo¢ + ¢ - ¢ + ¢Paskal¢;
writeln (st);
end.
Bu dastur Turbo Paskal degan satrni chop etadi.
Satrlar va belgilar ustida qolgan amallar o`rnatilgan protsedura va funktsiyalar yordamida amalga oshiriladi (VI va IX boblar)
Endi munosabat va mantiqiy amallarga to`xtalamiz.
REAL, INTEGER, CHAR, STRING turidagi ma`lumotlar ustida quyidagi munosabat (taqqoslash) amallari aniqlangan:
= - teng;
<> - tengmas;
< - kichik;
> - katta;
<= - kichik yoki teng;
>= - katta yoki teng.
Taqqoslash amallarida albatta bir turli operandalar ishtirok etishi kerak. Bundan, bir-biri bilan taqqoslanishi mumkin bo`lgan, REAL va INTEGER mustasno. BOOLEAN turidagi operanda ixtiyoriy operandalar bilan munosabat amalllariga kirishadi.
Ikki satrni taqqoslash quyidagi tarzda amalga oshiriladi. Satr belgilari boshqasi bilan juft-juft qilib taqqoslanadi: birinchi satrning 1-belgisi, ikkinchi satrning 1-belgisi bilan, birinchi satr ikkinchi belgisi, ikkinchi satr ikkinchi belgisi va h.k. Belgilar ularning ichki tasvirlanish kodlari bilan (VI va IX boblar) taqqoslanadi. Agar bir satr ikkinchisidan qisqa bo`lsa, etishmagan belgilar nollar bilan to`ldiriladi. Birinchi bir-biri bilan mos kelmagan belgilar juftligining nisbati ikki satr nisbati deb qabul qilinadi.
BOOLEAN turidagi ma`lumotlarni taqqoslashda Turbo Paskalning ichki kelishuvi hisobga olinadi, unga ko`ra FALSE nolinchi bayt,TRUE esa kichik razryaddagi bir raqamli baytdir. ORD funktsiya faqat belgilarnigina emas, balki mantiqiy miqdorlarni ham butunga keltiradi, shuning uchun:
ord (false) = 0,
ord (true) = 1.
Turbo Paskalda quyidagi mantiqiy amallar aniqlangan:
not –mantiqiy YO`Q; or – mantiqiy YOKI
and – mantiqiy VA; xor – yo`qotuvchi YOKI
Mantiqiy amallar butun va mantiqiy turdagi operandalarga qo`llaniladi. Agar operandalar – butun sonlar bo`lsa, mantiqiy amal natijasi ham butun son bo`ladi (batafsil bu haqda VI va IX boblarda gapiriladi). Mantiqiy ma`lumotlar ustida mantiqiy amallar mantiqiy turdagi natijani beradi.
Ixtiyoriy turdagi ifodani hisoblashda hisoblashlar afzalligi qavslar bilan, qavslar bo`lmaganda esa quyidagi jadvalga ko`ra (afzalligi pasayib borish tartibida) aniqlanadi:
3.1-jadval
Amallar afzalligi

Afzallik tartibi	Amallar
1