Shodmonov Jasurbekning Ma’lumotlar bazasi

Relyatsion yondashuv asosiy tushunchalari:

• 
  Ma‘lumotlar toifasi – relyasion MB saqlanadigan ma‘lumot qiymatlari;
  

• 
  Domen – domenlar ma‘lumotlarni ayrim asosiy turlarini aniqlash orqali o‗rnatiladi;
  
• 
  Atributlar – jadval ustunlar nomlari;
  

• 
  Bog‗lanish – relyation so‗zidan olinib munosabatni bildiradi;
  

• 
  Birlamchi kalit – bu kalit tashqi MB bilan bog‗lanishni o‗rnatish uchun xizmat qiladi.
  

Relyatsion MB munosabatlarni o`zaro bog`langan to`plamidir.

Har bir munosabat kompyuterda fayl ko`rinishida tasvirlanadi.
xodimlar

ID	F.I.SH	Lavozim	Tel.raqam
1	Shodmonov Jasurbek	Boshliq	[phone]
2	Ibodov Sardor	ofisiant	[phone]
3	Nosirov Xurshid	oshpaz	[phone]

Mijozlar

ID	F.I.SH	ID
1	Shodmonov Jasurbek	1
2	Ibodov Sardor	2
3	Nosirov Xurshid	3

Yetkazib beruvchilar

ID	F.I.SH	ID
1	Shodmonov Jasurbek	1
2	Ibodov Sardor	2
3	Nosirov Xurshid	3

Mahsulotlar

ID	Nomi	Narxi	Tarkibi	ID
1	Osh	20000 so’m	Guruch,go’sht,sabzi	1
2	Manti	6000 so’m	Go’sht,sabzi	2
3	Sho’rva	15000 so’m	Go’sht,xamir,piyoz	3

3-laboratoriya ishi
SQL tili quyidagi tarkibiy qismlardan iborat:

DDL ( Mа‘lumоtlаrni Tа‘riflаsh Tili ) - ANSI dа ma‘lumotlar sxemаsini tа‘riflаsh tili, оb‘ektlаrni (jаdvаllаr, indekslаr, tаsаvirlаr vа hоkаzо) yarаtuvchi buyruqlar to‘plamidan ibоrаt.

DML (Mа‘lumоtlаrni O‗zgаrtirish Tili) - bu iхtiyoriy dаqiqаdа jаdvаllаrdа qаndаy qiymаtlаr sаqlаnishini аniqlоvchi buyruqlar mаjmuаsidir.

DCL (Mа‘lumоtlаrni Bоshqаrish Tili) fоydаlаnuvchigа aniq оb‘ektlаrga tа‘sir o‗tkаzishgа ruхsаt berish yoki bermаslikni аniqlоvchi buyruqlardаn ibоrаt.

DDL tilining asosiy komandalari:

CREATE – yangi jadval hosil qilish uchun ishlatiladi. Quyidagi ko‘rinishda yoziladi:

CREATE TABLE ( ustun_nomi va toifasi, … ); ALTER – jadvalga o‘zgartirish kiritish uchun ishlatiladi. Bu

buyruq jadvalga yangi ustunlar qo'shish, ustunlarni o'chirish, ustunlar kattaligini o'zgartirish, hamda cheklanishlarni qo'shish va olib tashlash imkoniyatlariga ega. Bu buyruq ANSI standarti qismi emas, shuning uchun har xil tizimlarda har xil imkoniyatlarga ega. Misol uchun jadvalga ustun qo‘shish buyrug‘i sintaksisi quyidagicha:

ALTER TABLE ADD ;




4-laboratoriya ishi
Uslubiy ko`rsatmalar:Ma‘lumotlar bazasiga axborotlar qo'shish, yangilash, o'chirish va chiqarib tashlash imkonini beradi, odatda ma‘lumotlami boshqarish tili (DML – Data Manipulation Language) yordamida amalga oshiriladi. Barcha

ma‘lumotlarning markazlashtirilgan saqlanishi mavjudligi va ulaming tavsifi ba‘zan so'rovlar tili (querylanguage) deb ataluvchi so'rovlarda tashkil etilgan umumiy uskunasi sifatida DML tilidan foydalanish imkonini beradi. So'rovlar tilining mavjudligi o'ziga xos faylli tizimlarni cheklanishlardan yo'qotish imkoniyatini beradi, unda foydalanuvchilarning fiksirlangan so'rovlar to'plami ustida ish olib borishlari yoki dasturiy ta‘minotni boshqarishda ko'proq murakkab muammolar uchun doimiy ravishda yaratilayotgan dasturlar sonining oshishi nazarda tutiladi.

DML tilining ikki xil turi mavjud - protsedurali va protsedurali bo'lmagan tillar. Ular bir-biridan ma‘lumotlardan ko'chirma olish usullari bilan farqlanadi. Ular o'rtasidagi asosiy farq, protsedurali tillar odatda MB da ketma-ket ravishda axborotlarni qayta ishlaydi, protsedurali bo'lmagan tillar butun yozuvlar to'plamiga birdan operatsiyaga kirishadi.

DML tili so‟rovlari:

SELECT – Amal bajaradigan jadvalimizni tanlash, ekranga chiqarish komandasi.

Sintaksisi esa quyidagicha:

SELECT *FROM // jadvalni to’liq chiqarish SELECT FROM // jadval ustunlarini chiqarish

21
INSERT – SQL da barcha satrlar ushbu buyruq yordamida kiritiladi.

Sintaksisi esa quyidagicha:

INSERT INTO VALUES (“ustun_info”, “ustun_info”, … );

DELETE – satrlarni jadvaldan o‘chirish buyrug‘i.
Sintaksisi esa quyidagicha:

DELETE FROM WHERE qidiruv_sharti;

UPDATE – Maydon qiymatlarini o‘zgartirish buyrug‘i.
Sintaksisi esa 2 hil:

UPDATE SET column=expression;
UPDATE SET column=expression
WHERE qidiruv_sharti;