Shkning tarkibiy qismlarini tizimli blokka o'rnatish

III. Jihozlash qismi
Ushbu qismda OT o’rnatishda kerak bo’ladigan dastur va jixozlar xaqida ma’lumot beriladi.

Sestima blok kompyuterning asosiy qurilmalaridan unda OT tizimni saqlaydigan va OT bilan kompyuterning boshqa qurilmalarini bir- biriga bog’lovchi qurilmalar joylashgan.

Venchester (HDD) – qattiq magnitli diskda OT tizim asosi o’rnatiladi va shu yerda saqlanadi.

BIOS- kompyuter ichki va tashqi qurilmalar ishini boshqaradi.

Operativ xotira – kompyuterning vaqtinchalik saqlash qurilmasi.

Mikroprotsessor – kompyuterning yuragi barcha qurilmalar ishini boshqaradi.

MOTHERBOARD – tizim platasi- kompyuterni barcha qurilmalarini bir xil ishlashini ta’minlaydi.


Yuklanuvchi dastur- Foydalanuvchi va kompyuter o’rtasida muloqotni ta’minlaydigan dasturlar paketidir

SHaxsiy EXM bir odam foydalanadigan mikro EXM bulib, kullanishda umumiy murajat etish va universallik tolablarin qondiradi.

SHK lar orasida Amerikaning IBM (International Business Mashine Corroration) firmasi komryuterlarin oytib utish kerak. SHuningdek, Amerikaning Comraq Comruter, Arrle (Macintosh), Hewlet Rackard (HR), Dell, hamda Britaniyaning Srectrum, Frantsiyaning Misral, Italiyaning Olivetti, YAroniyaning Toshiba, Ranasonic firmalari ishlab chikarib otirgan shaxsiy komryuterlar keng tarqalgan.



SHK ning asosiy bloklari va ularning vazifafalari

Taktli imralslar generatori elektr imralslari ketma-ketligin islilab cliikaradi; ishlab chikarilib otirgan imrulslarning chastotasi mashinaning taktli chastotsin aniqlaydi.

Imrulslar orasidagi vakt masofasi mashina ishining bir takt vaktin mashina ish taktin aniqlaydi.
IBM firmasining birinchi modellari 1981 yili ray do bulgan shaxsiy komryuterlari va bashqa finnalaming bunga analoglari hozirgi vaktda kub ucliraydi.

Mikrorrosessor (MR) SHK dingorayliq blogi bulib, u mashinaning xamma bloklari ishin boshkarish va maTo’matlar ustida arifmetik va logik amallami bajarish ucluin omalgan.

Mikrorrosessor quramiga kuyidagi qurilmalar kiradi.

Boshaarish ciurilmasi (BO): mashinaning barcha bloklarini kerakli vaktda aniq boslikarish signallarin uzatadi (boslikarish imrulslami).

Arifmetik-logikaliq (ALO) — snli va belgili maTio’mat ustinde barcha arifmetik va logik amallami bajarish uchun omalgan (SHK laming bazi bir modellarida amallaming urinlanisliin tezlashtirish uchun qusliimcha matematik sorrosessorulanadi).

Mikrorrosessorli yad (MRYA) — mashina ishlashining eng yaqin taktlaridagi xisoblashlarda tuo’ri qatnanashadigan ma’lio’matni qisqa vakt saklash, yozish va uzatish uchun ornalgan; MRYA registrlar tiykarida quriladi va mashinaning yukari tezligin ta’minot uchun ishlatiladi, sababi asosiy yad (TYA) tez ishlashi mikrorrosessorning natijali ishlashi uchun kerak bulgan ma’lio’matni yozish, izlash va uqish tezligin xamma vaktda tamiynlamaydi. Registrlar — har turli uzinliqtagi yadning tez ishlauchi yacheykalari.

Mikrorrosessorning interfevsli tizimi SHK ning boslika qurilmalari bilan ulanish va aloka etish uchun muljallangan, u uz isliini MR ning icliki interfeysi, buferli islilab qolish registrlari va kiritish-chikarish rortlarin (KSHR), boshqarish sxemalari liam tizimli sliinani oladi.

Interfevs (interface) — komryuter qurilmalarining uzaro soykcslik va aloka qurilmalari torlami bulib, olaming uzaro natijali iishlashin tamiynlaydi.

Kiritish-cliikarish rorti (I/O rort) — ulanish arraraturasi bulib, mikrorrosessorga boshqal qurilmalarni ulanish imkonini beradi.

Tizimli shina

Tizimli shina — komryuterning asosiy interfeysli tizimi bulib, u komryuterning barcha qurilmalari orasidagi uzaro ulanishin va alokani tamiynlaydi. Tizimli shina kuyidagilarni uz ichiga oladi:

• 
  monolarning kodli shinasi (MKSH), u orerand sonli kodining barcha razryadlarin rarallel uzatish uchun simlar va ulanish sxemalarin uz ichiga oladi;
  
• 
  adresning kodli shinasi (AKSH), u asosiy yad yacheykalarining va Tashki qurilma kiritish-chikarish rortlarining adreslari kodining barcha razryadlarin rarallel uzatish uchun simlar va ulanish sxemalarin uz ichiga oladi;
  
• 
  kursatsatmalarning kodli shinasi (KKSH), u mashinaning barcha bloklariga kursatmalarni (boshkaruvchi signallarni, imrulslami) uzatish uchun simlar va ulanish sxemalarin uz ichiga oladi;
  
• 
  tomiynat (tok) shinasi, u energotomiynot tizimini SHK ning bloklarini ulash uchun simlar va ulanish sxemalarini uz ichiga oladi.
  

Tizimli shina ma’lumatni uch yunalishda uzatilishini ta’miynloydi:

1. 
   Mikrorrosessor bilan asosiy xotira orasida.
   
2. 
   Mikrorrosessor bilan tashqi qurilmalarning kiritish-chikarish rortlari urtasida.
   
3. 
   Asosiy xotira Tashki qurilmalarning kiritish-chikarish rortlari orasida (yadqa tugri murajat etish rejimida).
   

Barcha bloklar, anikrori, ularning kiritish-chikarish rortlari mos ravishda bir xil formaga keltirilgan raz’yomlar (birigish urinlari) orqali shinaga bir xil etib ulanadi: turri yoki adarterlar orqali. Tizimli shinani boshkarish mikrorrosessor bilan turri yoki kurincha asosiy boshkarish signallarini shakllantiruvchi shina adarterining qushimcha mikrosxemasi orqali amalga oshiriladi. Tashki qurilmalar bilan tizimli shina urtasida ma’lumotlarni olmashish ASCII kodlaridan raydalanio’ bilan orinlanadi.

Xotira qurilmalari

SHK lar xotiraning 4 ierarxik darajasiga ega:

• 
  mikrorrosessorli xotira (MRX);
  
• 
  registrli kesh-xotira;
  
• 
  asosiy xotira (TX);
  
• 
  Tashki xotira (SX).
  

Registrli kesh- xotira—yuqari sigimli yuqari tezlikli xotira bulib, u TYA va MR urtasidagi bufer va amallar bajarish tezligin osirish imkanin beradi.

Asosiy xotira (TYA) ma’lumotlarni saklash va mashinaning boshqa bloklari bilan ma’lumotlarni olmashish uchun omalgan. TYA ikki xil eslab qolio’vclii qurilmani uz ichiga oladi: turaqli eslab qalio 'vchi qurilma (TEQQ) va orerativ eslab qalio 'vchi qurilma (OEQQ).

TEQQ, (ROM—Read Only Memory) Uzgannaydigan (turaqli) rrogrammali va maTumatli berilganlami saklash uchun muljallangan; Uzida saqlanib atirgan maTumatni tek orertiv uqish imkonin beradi (TEQQ dagi infonnatsiyani uzgartirish mumkin emas).

OEQQ (RAM—Random Access Memory) SHK belgili vakt mosofasinda urinlab atirgan, xisoblash jarayonida qatnasaturin maTumotlami (rrogrammalar va infonnatsiyalar) tez yozish, saklash va uqish uchun amalran.

Asosiy xotiraning asosiy abzalliqlari uning yuqari tezligi va xotiraning har bir yacheykasina bulak murajat etish imkoniyati. Asosiy xotiraning kamcliiligi sifatida masliina tomiynati uzilgandan keyin undagi ma’lumotlarni saklash imkaniyati yoqligin (energiyaga alokaliligi) aytib utish kerak.

Asosiy xotiradan boshqa SHK ning tizimli rlatasinda energiyaga alokali bulmagan CMOS RAM (Comrlementary Metall -Oxide Semiconductor RAM) xotira bor bulib, u xamma vaktda uzining akkumulyatoridan ta’minlanadi; uxolda

SHK ning arraratli joylashshi (komryuterda bor bulgan barcha arraratura) haqida ma’lumat saqlanib, bu joylashish tizim har ishga tushganda tekshiriladi.

Tashki xotira

Tashki xotira SHK ning Tashki qurilmasi bulib, maTumatni uzoq vakt saklash uchun ishlatiladi. Tashki xotirada komryuterning barcha rrogrammaliq tomiynati saqlanadi. Tasliki xotira har xil eslab qolish qurilmalarin uz ichiga oladi, lekin ulardan eng kub tarqalgani, derlik xoklagan komryuterda bor bulgan qattik (QMDJ) va egluvchang (IMDJ) magnit disklardagi yiguvchilar.

Bu yiguvchilaming vaziyfasi: katta xajimdagi infonnatsiyani saklash, surak buyicha orerativ eslab qolish qurilmasiga bor bolgan maTumatni yozish va uzatish. Tasliki xotira qurilmalari sifatida ortik disktegi yiguvchilar (CD-ROM — Comract Disc Read Only Memory) isletiladi.

Ta'minot deregi— SHK ning cncrgotomiynat tizimsin uz icliiga olgan blok.