Shkastlangan kishilarga dastlabki tibbiy yordam ko’rsatish

rasm. Suyak sinishi turlari, immobilizatsiyani ta‘minlash vositalari va usullari.

Singan yoki chiqqan qo`l oyoqlarga taxtakach faner yoki karton qo`yib bog`lash tavsiya etiladi. Taxtakach ko`yishda uning bir uchi tos suyagidan yuqori bo`lishi, ikkinchi uchi esa oyoq tovonida bo`lishi kerak. Qovurg`a suyagi singanda yo`talganda, nafas olganda va harakatlanganda og`riq paydo bo`ladi. Bunday vaktda ko`krak nafas chiqarish vaqtida bint bilan qattiq qilib bog`lab qo`yiladi.

Lat yegan joyga sovuqlik qo`yib keyin artish, yod surtish yoki issiq kompress qo`yish taqiqlanadi. Chunki bular og`riqni kuchaytiradi. Pay cho`zilganda ham lat yeyishidagidek yordamlar ko`rsatiladi.
Boshning lat yeyishi natijasida miya chayqalishi, bosh suyagining sinishi kabi holatlar kuzatilishi mumkin. Miya chayqalgan hollarda ko`pincha bosh og`rig`i, nafas siqilishi va ko`ngil aynishi holatlari ham uchraydi. Bosh suyakning singanini quloqlar va
og`izdan qon ketishi orqali bilish mumkin. Bu holatlarda jabrlanuvchi hushsiz holatda bo`ladi. Vrach kelishiga qadar lat yegan joyga sovuq, ya‘ni muz qo`yib sovuq holatda ushlash kerak.
Kuyganda birinchi yordam ko`rsatish
Kuyish termik, kimyoviy va elektrik bo`lishi mumkin. Ular og`irlik darajasiga ko`ra 4 darajaga bo`linadi: 1-darajali kuyishda teri qizarib, shishadi; 2-darajali kuyishda suv pufaklari hosil bo`ladi; 3-darajali kuyishda teri jonsiz, ya‘ni sezish qobiliyatini yo`qotgan holda bo`ladi; 4-darajali kuyishda teri qorayadi, muskullar va suyak shikastlanadi, qurib qoladi.
Termik va elektrik kuyishda kuygan joyga qo`l tegizish, maz, yog`, ichimlik sodasi surtish, yopishib qolgan kiyim parchasini yulib olish, hosil bo`lgan pufaklarni yorish mumkin emas. Birinchi darajali kuyishda kuygan joyni sterillangan bog`ich bilan bog`lash kerak. Tana og`ir kuyganda kuygan kishini toza choyshab bilan o`rash, choy ichirish va vrach kelguncha tinchlik berish kerak.
Agar kuygan kishining puls urishi sekinlashsa 15-20 tomchi valeryanka ichirish kerak. Kuygan yuzni sterillangan marli bilan yopib qo`yish kerak.
Ko`z kuyganda 1 stakan suvga 1 choy qoshiq bor kislotasi solib, sovuq holda ko`zga bosish kerak.
Kimyoviy kuyish oqibati ko`pincha kuydiruvchi kimyoviy moddani ta‘sir etish vaqtiga bog`liq bo`ladi. Shu sababli bunday kuyganga birinchi yordam ko`rsatishda dastlab ushbu modda kontsentratsiyasini va ta‘sirini susaytirish lozim. Buning uchun kislota yoki ishqor ta‘sir etgan joy 15-20 minut toza suvda yuvilishi kerak. Agar kuyish kislota ta‘sirida bo`lsa bir stakan suvga bir choy qoshiq ichimlik sodasi, ishqor ta‘sirida bo`lsa bir stakan suvga bir choy qoshiq bor kislotasi solingan eritma bilan bog`ich namlanib bog`lanishi kerak.
Qon ketganda birinchi yordam ko`rsatish
Jarohatlanib yaralangan joyni ifloslanishi, yarani suv bilan yuvish, maz surtish, yaradan qonning qotganlarini olib tashlash va unga tuproq, qum qo`yish mumkin emas. Birinchi yordam ko`rsatuvchi shaxs dastlab qo`lni tozalab yuvishi yoki barmoqlarini yod bilan artishi kerak.
Yaraga material qo`yishda unga dastlab yod tomizish lozim. Yaraga qo`yiladigan materialdagi yod o`rni yaradan katta bo`lishi kerak. Yarani bog`lashdan oldin uning atrofini tozalash va yara atrofiga yod surtish zarur.
Qon ketishini bog`lab to`xtatish mumkin. Agar qon kuchli ketsa qon oqayotgan joyni ta‘minlovchi tomirlarni jgut (maxsus bog`ich yoki tasma) bilan bog`lash lozim. Jgut bog`langan joyda puls urishi mavjud bo`lsa, u noto`g`ri bog`langan hisoblanadi. Bunday holda jgutni yechib olib, qaytadan qattiqroq qilib bog`lash kerak. Jgut bog`lashdan oldin bog`lanadigan joy yumshoq materiallar bilan o`ralishi lozim.
Bog`langan jgut 2 soatdan ortiq turmasligi zarur. Jgut bog`langandan so`ng 1 soat o`tgach, uni 10-15 minut sekin bo`shatish kerak. Bunday xolda yaraga qon keladigan arteriya qon tomirini barmoq bilan bosib turish lozim.

12.