Shior: Yangi O'zbekistonda erkin va farovon yashaylik!

MEN MUSTAQILLIKNI QANDAY TUSHUNAMAN?
Shior: Yangi O'zbekistonda erkin va farovon yashaylik!
Darsning maqsadi:
Ta'limiy maqsad-o'quvchilarga istiqlol bu- ajdodlarimiz ko'p yillar orzu qilgan erkinlik, hurlik ekanligini, yurtimiz kelajagining nechog'lik porloq bo'lishi yosh avlodga bogliqligi hamda zamon bilan hamnafas yashash bugurming talabi ekanligini tushuntirish.
Tarbiyaviy maqsad- dunyoqarashi keng va chuqur bilimlarga ega bo'lgan vatanparvar yoshlarni tarbiyalash, shukronalik hissini uyg'otish, boy tariximizni ko'z qorachig'idek asrash, davlat ramzlariga hurmat, yurtga sadoqat, vatanga muhabbat, sodiqlik hissini tarbiyalash.
Rivojlantiruvchi maqsad- o'quvchilar faolligi, iqtidor va salohiyatini rivojlantirish, "O'zbekistonning yangi taraqqiyot davri va rivojlanish istiqbollari", 2021 yil — Yoshlarni qo'llab-quvvatlash va aholi salomatligini mustahkamlash yili, "Obod qishloq", "Obod mahalla", "Har bir oila -tadbirkor", "Yoshlar- kelajagimiz", "Besh ijobiy tashabbus" kabi muhim dastur va rejalar doirasida olib borilayotgan tub islohotlarning ma'no-mazmuni va ruhi mujassam etganligini o'quvchilar ongiga singdirish.
Tayanch kompetensiya elementlari:
Axborotlar bilan ishlash kompetensiyasi: televizor, radiyo, telefon orqali berilgan xabarlarni gapirib bera olish.
O'z-o'zini rivojlantirish kompetensiyasi: kattalarni hurmat qilish, ularning nasihatiga amal qilish, j amoat j oylarda о' zini tuta bilish.
Milliy va umummadaniy kompetensiyasi: milliy bayramlarni, milliy qadriyatlarni, o'zi yashab turgan tarixiy obidalarni bilish va bir-biridan farqlash.
Darsning turi: Yangi bilim berish.
Darsning usuli: Tushuntirish, savol-javob, hikoya, suhbat.
Darsning jihozi:
Didaktik jihoz: Vatanimiz tarixiga oid rangli suratlar, alloma va buyuk shaxslar portretlari. O'zbekiston Respublikasi Bayrog'i, Davlat ramzlari. Mamlakatimizda mustaqillik yillarida barpo etilgan sanoat korxonalari, shahar va qishloqlarda madaniyat, san'at va ta'lim muassasalari tasviri tushirilgan slaydlar.
Texnik jihoz: Proyektor, ekran, kompyuter. Darsning tuzilishi:
l.Tashkiliy qism:
2.Darsning borishi:
Mustaqillik — davlatning ichki va tashqi ishlarda boshqa davlatlarga qaram boʻlmay faoliyat koʻrsatishi. Mustaqillik tamoyillariga rioya etish davlatlararo oʻzaro munosabatlarda yetakchi, hukmron qoidadir. Har bir davlatning mustaqilligini tan olish oʻzaro tinchtotuv yashashning prinsiplaridan biridir. U BMT Ustavi va xalqaro shartnomalar va deklaratsiyalart mustahkamlab qoʻyilgan.
Unga rioya qilish hozirgi zamon xalqaro huquqining asosiy vazifasidir. Davlatning suvereniteti uning boshqa davlatlar bilan munosabatlaridagi mustaqilligini ham bildiradi. Mustaqil davlatning faqat siyosiy emas, balki iqtisodiy mustaqilligini ham anglatadi.
Mustaqillik insoniyatning azaldan orzu-umidi boʻlib kelgan. Ana shu gʻoya asosida AQSH, Fransiya, Lotin Amerikasi mamlakatlarida inqiloblar yuz berdi. 20-asrning 90-yillariga kelib sotsialistik mamlakatlarda inson huquqlarini himoya qilish va ozodlikka intilishning yangi bosqichi boshlandi. Sharqiy Yevropa mamlakatlarida qariyb yarim asr hukm surgan totalitar davlat tuzumi inqirozga yuz tutib, demokratik tartibotlar qaror topa boshladi. Yugoslaviya Sotsialistik Federativ Respublikasi parchalanib, uning oʻrnida bir necha mu-staqil respublika, Chexoslavakiya Sotsialistik Respublikasi ikkiga boʻlinib, Chexiya va Slovakiya suveren davlatlari vujudga keldi. Germaniya Federativ Respublikasi va Germaniya Demokratik Respublikasi birlashib, nemislar yashaydigan hududda sotsialistik tuzum barham topdi. Ayni chogʻda, sobiq SSSR parchalanib uning oʻrnida mustaqil taraqqiyot yoʻlini tanlagan 15 mamlakat tashkil topdi. Boshqacha qilib aytganda, bu davrga kelib Mustaqillikka erishish masalasi dunyoni keng qamrab olgan jarayonga aylandi. Oʻzbekistonning Mustaqillikka erishishi ana shu olamshumul jarayon tarkibida yuz berdi.
Mustaqillik imkoniyatlarini oldindan payqagan, mamlakat ijtimoiysiyosiy jarayonlarining borishini toʻgʻri kuzatib, toʻgʻri baholay bilgan Oʻzbekiston ittifokdoshlari orasida birinchilardan boʻlib, oʻz mustaqilligini eʼlon qildi: 1991 yil 31 avg . kuni kabul kilingan Oʻzbekiston Respublikasining Davlat mustaqilligi toʻgʻrisidagi Bayonot Oʻzbekiston hukumatining siyosiy yoʻlini toʻla qonunlashtirib berdi. 1991 yilning avgustida "Oʻzbekiston Respublikasining Davlat mustaqilligi asoslari toʻgʻrisida"gi qonun qabul qilindi va ana shu qonun doirasida Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Kengashining bundan keyin Oʻzbekiston SSRni Oʻzbekiston Respublikasi deb atash, 1-sentyabrni Mustakillik kuni deb eʼlon qilish, Oʻzbekiston Konstitutsiyasiga oʻzgartish va qoʻshimchalar kiritish, shuningdek, ittifoqning va uning tarkibiga kiradigan barcha mustaqil davlatlarning oliy qonun chiqaruvchi idoralariga, barcha xorijiy davlatlarga va jahon hamjamiyatiga murojaat qilib, ularni res-publikaning davlat mustaqilligi eʼlon qilingan hujjatni tan olishga daʼvat etish toʻgʻrisida qaror qabul qildi. Bu Oʻzbekiston mustaqilligining dastlabki huquqiy poydevori edi.
"Oʻzbekiston Respublikasining Davlat mustaqilligi asoslari toʻgʻrisida"gi qonun 17 moddadan iborat boʻlib, u Oʻzbekiston Respublikasining asosiy belgilarini aniqlab berdi. Qonunga koʻra, Oʻzbekiston Respublikasi oʻz tarkibidagi Qoraqal-pogʻiston Respublikasi bilan birga mustaqil demokratik davlat deb eʼlon qilindi. Oʻzbek xalqi oʻz taqdirini oʻzi belgilash huquqiga ega boʻldi, xalq davlat hokimiyatining birdanbir sohibi, egasi, xoʻjayini boʻlib qoldi. Oʻzbekiston mustaqilligi respublikada adolatli, demokratik, insonparvar jamiyat qurish uchun yoʻl ochib berdi, oʻz milliy davlatchiligini barpo qilishga imkoniyat yaratdi.
Mustaqillik tufayli Oʻzbekiston xalqaro miqyosda oʻzini tanitish, ayni chogʻda xalq-aro huquq meʼyorlari asosida jahondagi barcha davlatlar bilan teng hamkorlik qilish imkoniyatini qoʻlga kiritdi. Jahon haritasida Oʻzbekiston yangi, yosh mustaqil davlat sifatida oʻz oʻrniga ega boʻldi.
Iqtisodiyotda tub oʻzgarishlar qilish uchun imkoniyat yaratildi. Yaʼni jahon amaliyoti isbotlagan bozor iqtisodiyotiga oʻtish uchun sharoit barpo etildi. Mulkka munosabat tubdan oʻzgarib, jamiyatda yangi mulkdorlar sinfini shakllantirish uchun imkon ochildi.
Mustaqillik xalqning maʼnaviy uygʻonishi uchun toʻla imkoniyat yaratdi. Yurt tarixi, qadimiy madaniyat tiklana boshladi. Xalqining azaliy urf-odatlari, maʼnaviy qadriyatlari unga qaytarib berildi. Dinga munosabat mutlaqo ijobiy tomonga oʻzgardi. Shunday qilib, qoʻlga kiritilgan M. oʻzbek xalqi tarixida tamoman yangi davrni boshlab berdi, milliy dunyoqarashda yangicha tafakkur shakllana bordi. Xalq kelajakka ishonch bilan qaray boshladi. Oʻz yurtining toʻla xoʻjayini ekanligini, oʻz takdirini oʻzi belgilash imkoniyatini qoʻlga kiritganligini his qila boshladi.
Vatan ostonadan boshlanadi. Inson dunyoga kelishi bilan vatan oldidagi burchi hamda vazifasi u bilan birga buladi. Har bir inson umri davomida "vatan menga nima berdi"-deb emas balki, "men vatanimga nima berdim"-deb yashashi kerak.

Farzand ona qornidaligidayoq tashqi muhitni his etib turar ekan. Mutahasislarni fikricha homlador ayol köproq ovoz chiqarib turli vatan haqida adabiyotlar öqisa foydadan holi emas ekan. Shuningdek tug'ilajak farzandga vatanga bölgan muhabbatni aslida tug'ilmasdan singdirib borishimiz maqsadga muofiqdir.

Vatanni onaga qiyoslashadi. Köplab adabiyotlarda "ona vatan" jumlasini juda köp uchratganmiz. Onamiz biz uchun qanchalar muqaddas zod. "onalar oyog'i ostida jannat" deyishadi. Onalarimiz bizga qanchalar umrini bag'shiyda etganini qarzini tölash uchun umrimiz kamlik qiladi. Ona farzandini dunyoga keltirish uchun nafaqat jismonan balki, ruhan toliqishini hech öylab körganmisiz? Onalar oldida vazifamizni buyuk islom dinimiz ham takidlab ötishgan. Afsuski, hozirgi kunda köpchilik volidasi oldidagi vazifasini unutib bormoqda. Shu örinda sahobalardan biri payg'ambarimiz Muhammad s.a.v ga bergan savoliga bergan javobi tahsinga loyiq deb öylayman.

Kimdir savol berdi aytgil Muhammad.

Yolg'iz sen rasulsan butgul olamga.
Eng avval yaxshilik qilay özing ayt.
Ota-onamgami yohud bolamga?

Rasul javob berdi, tingla birodar.

Sözimni uch bora quloqqa ilgil.
Imkon topa olsang dunyoda agar.
Eng avval onanga yaxsilik qilgil".

Bas, gar shunday ekan. Onamiz oldidagi burchimiz va vazifamiz vatanga bölgan muhabbatimiz bilan uyg'unlashmog'i zarur. Shu vatanda tug'ildik, ösdik imkoniyatimiz boricha vatan ravnaqi yölida kuch g'ayratimizni, bilim salohiyatimizni ayamaylik. Shu jumladan ayollarimizga e'tiborni kuchaytirishimiz kerak. Ularni mavqei 2 chi darajaga tushib qolmasligi zarur. Axir aytishadiyu "ayol bir qöli bilan beshekni, ikkinchisi bilan dunyoni tebratadi". Ayollarni e'zozlagan yurt kam bölmaydi.

"biz hech kimdan kam bölmaymiz, kam emasmiz" shiorini yodda tutgan holda vatan ravnaqiga öz hissamizni qöshmog'imiz zarur. Axir bu muqaddas vatan bizniki emasmi? Uni sevishimiz köz qorachiday asrash burchimiz deb bilaman. Bu vatan, bu yurt seniki, meniki, uniki, buniki emas barchamiznikidir. Shu jumladan shuni ham yozishim kerak deb öylayman. Zero hozirgi kunda köplab vatandoshlarimiz eskicha boqimandalik kayfiyatida yurgani barchamizga sir emas. Mana shunday vatandoshlarimizga kerakli yordamlarni berib qöllasak nur ustiga a'lo nur bölardi deb öylayman. Zero oqibatli yurtda baraka böladi. Lekin kasbimizdan öz manfaatimiz yölida qurol sifatida foydalanmaylik.

Köplab davlatlarda arzimagan sabablarni rökach qilib oilalar buzilishi yuzaga kelmoqda. Bu esa vatanimizni ham chetlab ötgani yöq. Oqibatda norasida gödaklar yetim bölib qolmoqda. Bu esa bolalar kelajagiga jiddiy ta'sir etmoqda. Yetim bolani köngli kamtik bölib, kamtik joyni turli maqsaddagi kishilar töldirishga urinishi ehtimoldan xoli emas. Mana shunday kemtikni vatanparlik ruhida töldiraylik. Bir birimizga mehr-oqibatli bölaylik. Zero bolalar oiladagi mehrni körib vataniga öz muhabbatini baxshiyda eta olsin. Biz insonlardan nima qoladi, yaxshi amal yaxshi nom. Hatto buyuk Iskandar ham ölimidan söng tobutidan qölini chiqarib ketdi. Iskandar hayoti bizga ibrat maktabi emasmi? U yurti uchun buyuk ishlarni qildi. Uning birgina shu amali kelajak uchun örnak deb bilaman. Xozirda köplab jabhalarda islohotlar ketmoqda. Vatandoshlarimizni fikrini ekologik madaniyatga qaratmoqchiman. Bunga esa be e'tiborlik bilan kelajakka bolta urmaylik. Vatanparlik yölida e'tibor chekka hududlarda ham olib borilishini istardim. Ushbu masalada bir yoqadan bosh chiqarilsa, yosh avlodni vatanparvarlik tuyg'ularini jushqunlantira olamiz deb öylayman. Ana ushandagina bu sohada g'alabaga erishar edik. G'alaba yölida tortilgan har qanday azob muqaddasdir. Mahallalarni közga köringan joylarida sport kompleksi, shinamgina kutubxona barpo etilsa vatan ravnaqiga özini oliy janob hissasini qösha oladigon yoshlar yetishib chiqishiga ishonaman. Zeroki vatan ravnaqini yoshlar ta'lim tarbiyasidan boshlamas ekanmiz, kelajakda yomon oqibatlarga olib kelishi mumkin. Bobomiz Abdulla Avloniy ham "ta'lim tarbiya biz uchun yo hayot-yo mamot, yo najot-yo xalokat, yo saodat-yo falokat masalasidir"-deb bir asr muqaddam be'jiz aytmagan. Pullarimizni qayerdagi hayu-havasga emas, yoshlarimiz kelajagiga sarf etsak maqsadga erishamiz.

Hulosa örnida shuni alohida aytishim mumkinki, bu aziz va muqaddas vatan sizu bizlarga kecha yoki bugun bunyod etilmagan. Bu muqaddas vatan buyuk ajdodlardan avlodlarga me'rosdir. Shuning uchun vatan taraqqiyoti yölida ozmi, köpmi qöldan kelgancha öz hissamizni qöshish barchamizni burchimiz. Ushbu blokpost orqali vatanim hayotida salgina özgarish kirita olganimda edi. Men uchun bu eng katta baxt bölgan bölar edi.