Shikastlangan kishilarga dastlabki tibbiy yordam

4. Qon oqish va uni to‘xtatish.
Qon oqishi turli xildagi shikastlanish, qon tarkibining o‘zgarishi va shu kabi
holatlar natijasida tomir butunligi buzilganda ro‘y beradi.
Qon oqishi
deb, qon tomiridan
(o‘zanidan) qonning chiqishiga aytiladi.
Shikastlangan tomir 
turiga qarab qon 
oqishining quyidagi 
xillari ko‘proq uchraydi:
arterial
Arterial qon oqish eng xavfli bo‘lib –
bir necha minutdan keyin odam 
o‘lishi mumkin. Bu hol yirik qon 
tomirlari shikastlanganda yuz beradi.
venoz
venoz tomirlar shikastlanganda yuz 
beradi
kapilyar
oqish yaralangan joylarning qonashi

---

5. Qon oqimini to‘xtatish.
Qonayotgan soha uchun balandroq vaziyat yaratish zarur.
Arterial qon oqishida qon tomirini bir ikki barmoq yoki musht bilan bosiladi (11-14
rasmlar). Bu usullarni amalga oshirishda yordam berayotgan kishi qon tomirlarini
qayerlardan bosish kerakligini bilishi zarur.
Qo‘l oyoqdan qon oqayotgan bo‘lsa qo‘l-oyoqning ma’lum bir bo‘g‘imini qattiq
bukiladi va bog‘lab qo‘yiladi. Qon oqayotgan joyni bog‘lash imkoni bo‘lsa gir aylantirib
qon oqayotgan joyni yuqorisidan jgut solinadi. Jgut sifatida rezina naycha, tortqilar,
cho‘zilmaydigan material ishlatish mumkin. Jgutni 1.5 – 2 soatdan ortiq qoldirish mumkin
emas, aks holda jgut solingan oyoq-qo‘l jonsizlanib qolishi mumkin. Jgut to‘g‘ri solinsa
oyoq yoki qo‘lning jgutdan chetroq qismi oqaradi, jgutdan pastda pul’s yo‘qoladi, qon
oqishi to‘xtaydi.
Venoz kapilyar qon oqishida yaralangan joyni toza mato bilan bosib turadigan
bog‘lam kifoya qiladi.

---

---

Qon ketganda birinchi yordam haqida
qisqacha ma’lumot:

Agar qon ketishi og’ir bo’lsa, jarohat olgan
odamni yotqizib, oyoqlarini ko’tarish kerak.

Qonni
vaqtincha
to’xtatish
uchun
shikastlangan tomirni qisish yoki qo’l-oyoqni
kuchli bukish yoki jgut qo’yish mumkin.

Darhol shoshilinch yordamni chaqirish.

Jarohatga tegish, yuvish, undan yot jismlarni
olib tashlash mumkin emas.

Agar jarohat yuzasi ifloslangan bo’lsa,
uning chetlari jarohatdan tashqariga yo’nalishda
tozalanishi
kerak;
jarohat
atrofiga
yod,
xlorgeksidin, vodorod peroksidi kabi antiseptik
surtilishi darkor; yod jarohatga tushmasligi kerak.

---