Shaxta va rudnik lotin p65

7.4-rasm.  S h ax tad a havo sirq ish i ta q sim lan ish  sxem asi.
79

---

zich  to ‘siqdagi  havo  sirqishini  10—30  m 3/   daqiqaga teng  deb 
qabul  qilish  mumkin.
Shamollatish  eshiklaridagi  havo  sirqishini  quyidagi  ifoda 
orqali  aniqlash  mumkin:
QSh.e.=9e' Ke' 
S'4h;
 
(7.4)
bu  yerda:  ф  —  shluzdagi  eshiklar  sonini  hisobga  olish  koef­
fitsiyenti  (bitta,  ikkita,  uchta,  to ‘rtta  eshiklarda mos  ravishda 
ф(,  =  1,0;  0,76;  0,66;  0,57);  Ke—  eshiklarning  havo  o ‘tka- 
zuvchanlik  koeffitsiyenti,  m2/   (H05 —  c), 
Ke
  =  0,005  :  0,02; 
Se  —  eshik  maydoni,  m2;  h  —  eshikka  ta ’sir  etuvchi  depres­
siya,  Pa.
O‘lchashlar ko‘rsatishicha,  yaqin  zichlangan  eshik va to ‘- 
siqlarda  krossinglardagi  havo  sirqishi  50—75  m 3/daqiqani 
tashkil  qiladi.
Qazishdan bo‘shagan  makon  orqali  havo  sirqishi  qo‘llana- 
yotgan  qazish  tizimi,  shamollatish  sxemasi  va  shiftni  bosh- 
qarish  usuliga  bog‘liq  bo ‘lib,  shamollatishning  qaytma  oqim 
sxemasida  sidirg‘asiga  qazish tizimi  uchun  Q3  ning  30—70  % 
ni,  qazish bo‘shlig‘ini  qisman to ‘ldirib  qazib  olish tizimi uchun 
Q3  ning  20—30  %  ni,  o‘ta  qiya  qatlamlar  shiftini  sarjinsimon 
mustahkamlagich yordamida saqlab  turish  qazish tizimi uchun 
Q3  ning  35  %  ni,  qatlam  shiftini  ohista tushirish  qazish tizimi 
uchun  Q3  ning  45  %  ni tashkil  qiladi.
Shamollatishning  qaytma  oqimi  sxemasida  shiftni  qulatish 
asosida  kon  bosimi  boshqariladigan  uzun  stolbalar  bilan 
qazish tizimi  uchun  havo  sirqishi  Q3  ning  15—20  %  ni,  qal- 
qonli  qazish tizimi  uchun  esa  Q3  ning  30  %  ni,  qiya  stvollar 
uchun  Q3  ning  25  %  ni tashkil  qiladi.  Ana  shu  qazish tizim- 
larida  shamollatish to ‘g‘ri  oqim  sxemasida  amalga  oshiriladi- 
gan b o ‘lsa,  havo  sirqishi  Q3 ning  25—50  %  ni  tashkil  qilishi 
mumkin.
Parallel  lahimlardagi  havo  sirqishi  ularni  tutashtiruvchi 
pech  va  proseklardagi  to ‘siqlarning  soni  va  sifatiga  bog‘liq
80

---

bo‘ladi.  Agar ko‘mir seligi darzdor bo‘lmasa,  bitta shlakobeton, 
shlakoblok yoki tosh  to ‘sig‘iga to ‘g‘ri  keladigan  havo  sirqishi 
Q3 ning  0,8—1,2  %  ga teng bo‘ladi.  Agar jinslar darzdor bo‘lsa, 
u  holda havo  sirqishi  1,75  barobar  ko‘p b o ‘ladi.
Havo  sirqishini kamaytirish tadbirlari  quyidagilar:
—  havo  sirqishiga mutanosib bo‘lgan umumshaxta  depres- 
siyasini  pasaytirish;
—  shamollatishning  flangli  sxemasini  qo‘llash,  tashish gori- 
zontlariga bog‘liq bo‘lmagan  shamollatish gorizontlarini barpo 
qilish;
—  shamollatish  inshootlarini nazorat  qilish va ta ’mirlash;
—  lahim  yonlarini germetizatsiyalash polimerlaridan  foy- 
dalanish.
7.4.  Havo  sarfini  boshqarish
Kon  ishlari tarmoqlarining  rivojlanishi  shaxtaga kiradigan 
havoning umumiy miqdorini o‘zgartirish va uni alohida uchast- 
kalarga qayta taqsimlash  zaruratini tug‘diradi.
Havo  sarfini  o‘q yo‘nalishli ventilator  ishchi g‘ildiragi  ay- 
lanish chastotasini uning  kuraklarini burish  orqali  o‘zgartirish, 
ayrim hollardagina ventilator kanali  qarshiligini o‘zgartirish yo‘li 
bilan boshqariladi.
Parallel  va  diagonal  bog‘langanlar b o ‘yicha  havoning  ta ­
biiy taqsimlanishida  hamma vaqt  ham  lahimlar va  kavjoylarni 
ishonchli  shamollatishga erishib bo‘lmaydi.  Shuning uchun ha­
voni uchastkalar bo‘yicha sun’iy taqsimlashga  zarurat tug‘iladi 
va u  quyidagilar orqali amalga oshiriladi:
—  shamollatish struyasi  harakatlanish yo‘liga  darchali  sha­
mollatish  eshiklarini  o‘rnatish;
—  lahimlarga  havo  yuborishni  ko‘paytirib,  uning  qarshili- 
gini  kamaytirish;
—  shamollatish  struyasi  kuchaytiriladigan  lahimga  yor­
damchi ventilator  o ‘rnatish;
—  havo  pardasi bilan.
81

---

Lahimga  darchali  shamollatish  eshiklar  o ‘rnatish  uning 
qarshiligini  ko‘paytiradi  va  undan  o‘tadigan  havo  miqdorini 
kamaytiradi.
Misol  sifatida  parallel  ulangan  ikkita  lahimdagi  havo  taq- 
simlanishini  ko‘rib  chiqamiz  (7.5-rasm).  Bunda ABD lahim- 
dan o‘tadigan havo  miqdorini