Shaxsiy kompyuterlar uchun mikroprotsessorlar

Mikroprotsessor
, boshqacha nomi - markaziy protsessor (MzP). 
Markaziy  protsessor  (CPU, ingl. Central  Processing  Unit)  -  kompyuterning 
dastur tomonidan berilgan arifmetik va mantiqiy operatsiyalarni bajaradigan asosiy 
ish  komponenti  bo‘lib,  hisoblash  jarayonini  boshqaradi  va  kompyuterda  mavjud 
barcha qurilmalar ishini muvofiqlashtiradi. 
Aksariyat hollarda MzP o‘z ichiga: 
arifmetik-mantiqiy qurilmani; 
ma’lumotlar shinalari va manzillar shinalarini; 
registrlarni; 
komandalar hisoblagichini; 
kesh  - kichik  hajmli  (virtual)  xotiraga  juda  tez  (8 dan 512  Kbayt  ga  qadar) 
saqlash qurilmasini; 
nuqtasi o‘zgaruvchan sonlarning matematik soprotsessorini mujassam etadi. 
 
 
1-rasm. 
 
Zamonaviy  protsessorlar  mikroprotsessorlar  ko‘rinishida  tayyorlanadi. 
Jismonan  mikroprotsessor  integral  sxema  ko‘rinishidan  iborat,  ya’ni  u  umumiy 
maydoni  atigi  bir  necha  kvadrat  millimetr  keladigan  to‘g‘ri  burchak  shaklga  ega 
kristall holatdagi kremniyning  yupqa plastinkasi ko‘rinishida tayyorlangan  bo‘lib, 
ustiga 
protsessorning 
barcha 
ishlarini 
bajaradigan 
sxemalar 
(qoliplar) 
joylashtirilgan.  Ushbu  kristall-plastinka,  odatda,  plastmassa  yoki  sopoldan 
tayyorlangan yassi korpusga joylanib, kompyuterning tizim platasiga ulash imkoni 
bo‘lishi uchun metall tilchalariga ega tilla simlar bilan ulanadi. 
Hisoblash  tizimida  parallel  ishlaydigan  bir  nechta  protsessorlar  bo‘lishi 
mumkin. Bunday tizimlar - ko‘p protsessorli tizimlar deb ataladi. 
Eng  birinchi  MP-4004  rusumli  mikroprotsessor  1971  yilda  Intel  firmasi 
(AQSh)  tomonidan  ishlab  chiqarilgan.  Bugungi  kunda  mikroprotsessorlarning  bir 

---

necha  yuzlab  turi  tayyorlanadi,  biroq  ular  orasida  Intel  va  AMD  firmalari 
tomonidan  ishlab  chiqarilayotgan    mikroprotsessorlar  eng  ko‘p  tarqalgani 
mikroprotsessorlar deb e’tirof etilmoqda.