Shaxsiy kompyuterlar tarixidan. Kompyuterning asosiy qurilmalari

---

---

1) Shaxsiy kompyuterlar 
tarixidan. 
2) Kompyuterning asosiy 
qurilmalari. 
3)
Kompyuterning qo’shimcha 
qurilmalari. 

---

Tarix
1 - shaxsiy kompyuter
1973-yil
Fransiyada
Truong
Trong Ti
tomonidan ishlab chiqarilgan. Avvaliga
mazkur kompyuter elektron o
’
yinchoq sifatida qabul
qilingan. So
’
ngra bu kompyuter
1977-yilda
amerikalik
Stiv Jobs boshliq
“
Apple Compyuter
”
firmasi
tomonidan mukammallashtirilib, ommaviy ravishda
chiqarila boshlandi.
Kompyuter
- bu turli hajmdagi, har xil ko
’
rinishdagi
axborotlarni tezlik bilan ishlab berishni ta
’
minlovchi
universal avtomatik qurilmadir.

---

---

Sistema bloki
asosiy xotira
,
protsessor
va
elektron
sxemadan
tashkil topgan. Asosiy xotira esa tezkor xotira
qurilmasi (TXQ) hamda doimiy xotira qurilmasi (DXQ)dan
tashkil topgan. TXQda (boshqacha nomi RAM
―
Random
Access Memory) kompyuterga kiritilgan va ish jarayonida
hosil bo
’
lgan barcha axborotlar saqlanadi. Kompyuter
manbaadan uzilgach TXQdagi ma
’
lumotlar o
’
chib ketadi.
DXQda esa axborotlar o
’
zgarmasdan doimiy saqlanadi.

---

Ona
plata
(ingl.
Motherboard
yoki
ingl.
mainboard
—
Asosiy plata;
материнка)
Shaxsiy
kompyuterning asosiy komponentlari (Markaziy
protsessor, TXQ kontrolleri va TXQ, yuklanuvchi
DXQ, BIOS kontrollerlari) o
’
rnatiladigan plata.
Odatda ona platada razyomlar (slotlar) joylashgan
bo
’
ladi.

---

Markaziy protsessor (ingl.
central processing unit
-
CPU
,
markaziy
hisoblash
qurilmasi).
1971-yilda
Intel
firmasi
tomonidan 2250 tranzistorli birinchi
mikroprotsessor 4004
ishlab
chiqarilgan.
Arifmetik
va
mantiqiy
amallarni
bajaruvchi,
boshqaruvchi qurilma. Har bir dastur buyruqlar ketma-ketligidan
tashkil topadi. Protsessor shu buyruqlarini bajaradi. Protsessorlar
o
’
ta katta integral sxemalar asosida quriladi. Protsessor tezligi 1
sekundda bajaradigan amallar soni bilan belgilanadi va u Hz (gers)
larda o
’
lchanadi. Protsessorning bir vaqtning o
’
zida necha bit bilan
ishlashi uning razryadini belgilaydi. Hozirgi kunda 8, 16, 32, 64,
128 razryadli protsessorlar keng qo
’
llanilmoqda.

---

RAM
-
Random Access Memory
(tanlov asosida ixtiyoriy
qismiga
murojaat
qilinadigan
xotira)
Bu
qurilma
registrlardan tashkil topgan. Registr
―
bu
ma’lumotlarni
ikkilik shaklda vaqtinchalik saqlovchi qurilma. Registr
triggerlardan tashkil topadi. Triggerlarning miqdori
kompyuter necha razryadli ekanligini
ko’rsatadi
. Registr
(uyacha) larning har bir razryadiga 1 bit axborot
to’g’ri
keladi. 8 bit axborot birgalikda 1 baytni tashkil qiladi. Har
1 bayt
o’z
tartib raqami(adresi)ga ega
bo’ladi
. Uyachaning
uzunligi mashina
so’zi
uzunligini belgilab beradi.

---

HDD
(ingl.
Hard Disk Drive
–
qattiq disk qurilmasi)
kompyuterning tashqi xotirasi
bo’lib,
sistema blokiga
o’rnatiladi
hamda
ma’lumotlarni
saqlashda ishlatiladi.
Uning hajmi bir necha 10 Gbaytdan - 10 Tbaytgacha
yetadi. Vinchestor deganda, silindrsimon germetik
idishda joylashtirilgan, bir
o’qqa
mustahkamlangan
ustma - ust disklar majmui tushuniladi. 1 - vinchestor
1973 - yilda
IBM firmasi tomonidan 3340 modelida
yaratilgan.

---

Monitor
kompyuterning
ish
jarayonida
vujudga
keladigan axborotlarni ekranda yoritib berishga xizmat
qiladigan qurilma. Monitor
grafik
yoki
matn
holatida
ishlashi mumkin. Matn holatida
belgi o
’
rinlari
deyiluvchi
alohida qismlarga, grafik holatida esa
piksel
nomli
nuqtalarga bo
’
linadi. Monitordagi piksellarning umumiy
miqdori
hamda
ranglar
soni
monitorning
imkon
darajasini
belgilaydi. Hozirda monitorlarning
HGC
,
CGA
,
EGA
,
VGA
va
SVGA
turlari keng tarqalgan.

---

Klaviatura (ingl.
keyboard
) Kompyuterga turli shakldagi axborot
kiritish yo
’
llaridan biri klaviaturada joylashgan tugma (klavish)lar
ko
’
magida amalga oshiriladi. Aniq bir tugma yoki tugmalar
birikmasining bosilishi aynan mos ikkilik kodining kiritilishiga
olib keladi. Bunga sabab shriftlovchi nomli mikrosxema ma
’
lum
tugma bosilishida hosil bo
’
luvchi signalni ikkilik kodiga aylantirib
beradi. Standart klaviaturalarda
101
yoki
102
ta klavish bo
’
ladi.
Oldingi turlarida
86
ta bo
’
lgan. Vazifasiga ko
’
ra klaviaturadagi
klavishlar 6 guruhga bo
’
linadi. Ular
1)
funksional
2)
alifbo-raqamli
3)
yo
’
nalishli
4)
raqamlar paneli
5)
maxsuslashtirilgan
6)
modifikatorlar

---

---

Sichqoncha (ingl.
mouse
–
sichqon
)
ma’lumot
kiritish
qurilmasi
bo’lib,
biror tekislik
bo’ylab yurg’izilganda
ostidagi lazer nuri harakat haqidagi
ma’lumotni
kompyuterga uzatadi va ekrandagi kursor mos
yo’nalishlarda
harakatlanadi. Sichqonchaning tugmalari
yordamida kompyuterga biror buyruq berish mumkin.
Birinchi sichqonchali kompyuter
―
Xerox 8010 Star
Information System mini-kompyuteri
1981-yilda
ishlab
chiqarilgan.

---

Printer (ingl.
Printer
–
chop qiluvchi
) ma
’
lumotlarni
qog
’
ozga chiqarish qurilmasi. Printerlarning uch xili
mavjud: bosma, purkovchi va lazerli. Bosma printer
ignalar yordamida, purkovchisi naycha yordamida, lazerli
printer esa maxsus baraban yordamida chop qiladi.
Purkovchi hamda lazerli printerlar yordamida rangli
ma
’
lumotlarni chop etish mumkin. Birinchi uyali
printerlar
1985-yilda
ishlab chiqarilgan.

---

Skaner
(ingl.
scanner
-
o
’
qib
oluvchi)
ma
’
lumotlarni nurli lampa yordamida rasmli
ko
’
rinishda kompyuter xotirasiga o
’
qib oluvchi
qurilma. Skanerlarning asosan ikki turi mavjud:
stol usti skanerlari va qo
’
l skanerlari. Hewlard
Packard, Epson, Canon firmalarining skanerlari
dunyoga mashhur.

---

Modem (abbr.
mo
dulyator,
dem
odulyator) Kompyuter
signallarini telefon signallariga aylantiruvchi va aksincha
telefon signallarini kompyuter signallariga aylantiruvchi
qurilma. Ya
’
ni modem telefon tarmoqlari orqali
kompyuterlarni
o
’
zaro
bog
’
lashni
ta
’
minlovchi
qurilmadir. Modemlar tashqi va ichki bo
’
ladi. Shaxsiy
kompyuterlar uchun birinchi modem
1979-yilda
Hayes
Microcomputer Products kompaniyasi tomonidan ishlab
chiqarilgan.

---

Kompakt disklardan
ma’lumot o’qish
va ularga
ma’lumot
yozish qurilmasi.
Ma’lumot o’qish
va
yozish lazer nuri yordamida amalga oshiriladi.
Kompakt disk yuzasiga 1 li bitlarni yozishda
diskning
ma’lum
yuzasiga lazer nuri
ta’sir
qildiriladi va shu yuzada iz qoldiriladi.

---

Strimmer (ingl.
Streamer
–
uzun hilpirovchi
lenta) vinchesterdagi eng zarur axborotlarni
buzmasdan
asrash
uchun
uning
nusxasini
ko
’
chirib
zahirada
saqlash
uchun
xizmat
qiladigan qurilma. Strimer ma
’
lumotlarni magnit
tasmalarga juda tez ko
’
chirishni tashkil etadi.
Magnit tasmalar sifatida audio yoki video
tasmalardan foydalaniladi.

---

Flesh (ingl.
flash
–
qisqa xabar) juda katta
hajmdagi axborotni o
’
z ichiga sig
’
dira oladigan
yarim o
’
tkazgichli xotira. Hozirgi kunda flesh
xotiralarning hajmi 32 Gb gacha bo
’
lgan axborotni
o
’
ziga sig
’
dira oladigan turlari mavjud. Ma
’
lumot
yozish tezligi 6700 kbayt/sek gacha yetadi.
Ma
’
lumot o
’
qish tezligi esa 18000 kbayt/sek
gacha boradi.

---

Plotter (ingl.
plotter
–
grafik printer)
―
katta hajmdagi
chizmalarni chop qilishga mo
’
ljallangan qurilma.
Chizmalarni tushlangan pero yordamida hosil qiadi.
Plotter yordamida o
’
lchami 300 x 300 sm bo
’
lgan
chizmalarni ham chop etish mumkin.
Rolikli
plotterlar qog
’
ozni pero ostida harakatlantiradi,
planshetli plotterlar esa peroni qog
’
oz ustida
harakatlantiradi.

---