Shaxsiy kompyuterlar sinflari

2.7. SHKning asosiy qurilmalari
Klaviatura foydalanuvchi uchun muhim qurilma bo’lib, uning yordamida SHK ga qiymatlar, buyruqlar va boshqarish tasirlari kiritiladi. Klavishalarga lotin va rus alfavita harflari: o’nli raqamlar; matematik, grafik va maxsus xizmat belgilari; tinish belgilari; ba’zi buyruqlar, jadvallar nomlari va b. belgilangan.

SHK tipiga bog’liq ravishda klavishalarning vazifalari, ularning belgilanishi va joylashishi o’zgarib turishi mumkin.

Klaviatura ko’pincha 101 klavishaga еga, lekin holi ham 84 klavishali еski klaviatura va yangi Windows sistemasida ishlatish uchun qulay 104 klavishali klaviatura ham uchrab turadi. Sozlangan (ichiga qurilgan) Trekbol tipidagi (TrackBall) manipulyatorli va b. klaviaturalar bor; Data Hand System ning tejamli, qo’l harakatini qisqartiruvchi 5 klavishali klaviaturani ishlab chiqqanligi to’g’risidagi axboroti paydo bo’ldi: unda harf va raqamlarni kiritish uchun 4ta klavisha va 1ta manipulyator klavishasi bor. Har bir klavisha 5 ta harakat yo’nalishiga еga: chapga, o’ngga, oldinga, orqaga va pastga. Ishlashda qo’l panjasi maxsus chuqurlikda yotadi, klavishalarni еsa faqat barmoq uchlari boshqaradi.

Rasm-9. Klaviatura

IBM PC SHK ning rus alfaviti uchun tipik moslashtirilgan klaviaturasi 101 ta klavishaga еga va u rasmda ko’rsatilgan.

Barcha klavishalarni quyidagi gURO’hlarga bo’lish mumkin:

Harf-raqamli klavishalar, ular raqamlarni va matnlarni kiritish uchun mo’ljallangan;

Kursorni boshqarish klavishalari, bu gURO’hdagi klavishalar sonli qiymatlarni kiritish еkranda matnni ko’rib chiqish va taxrirlash uchun ishlatilishi mumkin;

Maxsus boshqaruvchi klavishalar: registrlarni qayta ulash, dastur ishini o’zish, еkrandagi narsalarni bosishga chiqarish, SHK ning OT sini qayta yuklash va b.;

32

Funkcional klavishalar, ular servis dasturlarida boshqaruvchi, klavishalar

sifatida keng ishlatiladi. Professional SHK larda klaviatura bloki tuzilish jihatdan avtonom bajarilgan va klaviaturadan tashqari buferli xotira va boshqarish sxemasidan tashkil topgan klaviatura nazoratchisini o’z ichiga oladi. U asosiy plataga 4 ta simli interfeys yordamida ulanadi (interfeys liniyalari mos ravishda taktli impulьslarni, qiymatlarni, Q5 B manba kuchlanishini va nolni uzatish uchun ishlatiladi).

Ekzotik klaviaturalardan quyidagilarni ta’kidlab utish kerak:

• simsiz klaviatura, u xona bo’yicha erkin harakatlanish va kompьюterda istalgan qulay joyda, hatto divanda yotgan holda ishlash imkonini beradi;

• egiluvchan rezinali klaviatura, chiroyli turli xil rangli — u shovqinsiz, ishonchli (turli xil mexanik va kimyoviy ta’sirlarga muvaffaqiyatli qarshilik ko’rsatadi), shunchalik ingichkaki, uni tsilindr shaklida urash mumkin;

• telekommunikatsiey tizimlar elementlari bor bo’lgan ko’p